Załupek – przyczyny, objawy, leczenie

Każdy z nas chce się cieszyć pełnią zdrowia i sił witalnych. Dla mężczyzn poczucie własnej wartości często zależne jest od jego udanego życia seksualnego. Brak możliwości podejmowania stosunków seksualnych znacząco obniża samoocenę i powoduje wycofanie z życia romantycznego. Nikt nie chce przecież być obiektem drwin i plotek. Wiele schorzeń dotykających prącia oraz napletka nie jest jednak naszą winą. Jedne po prostu się pojawiają, a inne wynikają z chorób współistniejących.

Załupek jest chorobą urologiczną klasyfikowaną jako stan nagły. Oznacza to, że wymaga pilnej interwencji lekarskiej, aby nie doszło do poważnych, nieodwracalnych konsekwencji. Załupek penisa jest często powikłaniem stulejki (zwężenia napletka), która nie jest leczona. W poniższym artykule kompleksowo omówimy, w jaki sposób powstaje ta dolegliwość, jak wygląda oraz czy można ją skutecznie wyleczyć tak, aby nie nawracała.

Załupek – co to jest?

Aby dobrze zrozumieć, co to jest załupek, musimy przybliżyć budowę anatomiczną zewnętrznych narządów płciowych mężczyzny. W ich skład wchodzą moszna oraz prącie, które w tym przypadku jest dla nas najważniejsze. Składa się ono z:

• żołędzi,
• dwóch ciał jamistych,
• ciała gąbczastego.

Pośrodku nich przebiega cewka moczowa, której zadaniem jest odprowadzanie moczu z pęcherza. Prącie w odpowiedzi na bodźce seksualne powiększa się i staje się sztywne, co nazywamy erekcją (wzwodem). Dochodzi do niej poprzez napływ krwi do ciał jamistych oraz utrudnienie jej odpływu z tych struktur. W stanie spoczynku prącie pokryte jest w całości fałdem skórnym zwanym napletkiem. Podczas wzwodu napletek wciąż pokrywa prącie, natomiast przesuwa się poniżej rowka zażołędnego, odsłaniając żołądź, która jest najbardziej wrażliwą jego częścią. Napletek nie zsuwa się jednak całkowicie, gdyż przymocowany jest do prącia za pomocą wędzidełka napletka. Jeżeli z jakiegoś powodu napletek nie może być ponownie sprowadzony na żołądź prącia i zostaje w rowku zażołędnym przez dłuższy okres, to rozwija się załupek.

Napletek w takim położeniu uciska na naczynia krwionośne oraz limfatyczne, upośledzając przepływ krwi i limfy. W konsekwencji dochodzi do niedokrwienia, które jest niebezpieczne dla zajętych tkanek. Brak odpowiedniego odżywienia i zaopatrzenia w tlen prowadzi do nagromadzenia się toksycznych produktów przemiany materii, które uszkadzają komórki i prowadzą do martwicy. Jest to powód, dla którego tak istotna jest szybka interwencja lekarska w celu usunięcia załupka.

Załupek – jak wygląda?

To, jak wygląda załupek, zależy z jednej strony od siły, z jaką napletek uciska prącie, a z drugiej strony od czasu, jaki upłynął od jego powstania. Początkowo dochodzi do zaczerwienienia odprowadzonego napletka. Z czasem ucisk powoduje narastający ból, który może być zlokalizowany zarówno w miejscu ucisku, w żołędzi prącia, jak i w całej okolicy krocza.

Następnie pojawia się obrzęk napletka, co dodatkowo utrudnia sprowadzenie go z powrotem na żołądź. Wraz z czasem zmienia się również kolor żołędzi i napletka, co ma on związek z utrudnieniem odpływu krwi. Początkowo jest ona czerwona, lecz potem przechodzi w kolor fioletowo-siny. Załupek w końcowym stadium nie prezentuje się najlepiej. Napletek bowiem jest bardzo spuchnięty, a żołądź czarna, co związane jest z martwicą tkanek.

Czy mam załupek? Objawy pomocne w diagnozie

Załupek jest jedną z tych jednostek chorobowych, które dosyć często nawracają. Doświadczenie tej choroby raz sprawia, że pacjenci wiedzą, z czym mają do czynienia i szybko zgłaszają się do lekarza bądź są w stanie samemu go usunąć. Jeżeli jednak zadajesz sobie pytanie: „czy mam załupek?”, to znaczy, że jest to prawdopodobnie Twoja pierwsza taka sytuacja w życiu. Jeśli odczuwasz dyskomfort w obrębie prącia, obejrzyj je dokładnie, poszukując otarć lub ran.

Następnie zwróć uwagę na swój napletek – jeżeli jest on zsunięty na żołądź i możesz go swobodnie naciągnąć na nią, to nie jest to załupek. Objawy załupka wynikają bowiem z braku możliwości ponownego sprowadzenia napletka na żołądź. Jeśli faktycznie napletek utknął w rowku zażołędnym i samodzielnie nie jesteś w stanie naciągnąć na prącie, to oznacza, że prawdopodobnie cierpisz na tę dolegliwość.

Krótko mówiąc, do symptomów załupka zalicza się, m.in.:

• obrzęk żołędzi i ból napletka,
• częściowe lub całkowite zasinienie żołędzi wynikające z niedotlenienia,
• trudności z oddawaniem moczu,
• ból całego prącia, moszny i krocza.

Jak powstaje załupek? Przyczyny problemu

Jedną z najczęstszych przyczyn powstawania załupka jest nieprawidłowo wykonany zabieg cewnikowania pęcherza moczowego. Technika przeprowadzenia tego procesu wymaga jałowości. W celu jej zachowania podczas przygotowania napletek jest odsuwany za rowek zażołędny, a następnie dezynfekowana jest okolica ujścia zewnętrznego cewki moczowej. Jeżeli po zakończeniu procesu napletek nie zostanie zsunięty przez osobę przeprowadzającą cewnikowanie z powrotem na żołądź, a pacjent nie jest w stanie wykonać tego samodzielnie (np. z powodu zaburzeń świadomości), to może rozwinąć się załupek prącia.

Przyczyny są związane przesunięciem napletka za żołądź i brak możliwości jego ponownego sprowadzenia. Stan taki może zaistnieć:

• u pacjentów po zabiegu cewnikowania lub cystoskopii,
• z powodów urazu prącia i napletka,
• u pacjentów chorych na stulejkę.

Stulejka i załupek – w jaki sposób są ze sobą powiązane?

Stulejka jest chorobą, która uniemożliwia zsunięcie napletka z żołędzi prącia do rowka zażołędnego. Może być spowodowana zbyt krótkim wędzidełkiem napletka lub zbyt wąskim napletkiem. Stulejka i załupek są ze sobą powiązane, gdyż użycie siły może pomyślnie odsłonić żołądź. Konsekwencją tego może jednak być utknięcie napletka za rowkiem zażołędnym i wytworzenie się załupka.

Ręczne odprowadzenie napletka za pomocą specjalnych technik niweluje załupek. Jednakże z powodu współistniejącej choroby, jaką jest stulejka, załupek, będzie nawracał. Kluczowe jest wtedy leczenie stulejki. Jeżeli istnieje nadmiar napletka, stulejka i załupek występują rzadziej, natomiast jest to zmienne pomiędzy poszczególnymi mężczyznami. Nawet w takim przypadku wędzidełko może być zbyt krótkie i stanowić źródło problemów.

Załupek po obrzezaniu

Zabiegiem, który skutecznie i całkowicie leczy problem stulejki, jest obrzezanie. Polega on na częściowym lub całkowitym usunięciu napletka. Załupek po obrzezaniu może jednak wystąpić, ale jedynie w sytuacji, gdy nie zostało usunięte wystarczająco dużo napletka. Wówczas może on wciąż prowadzić do nawrotów tej choroby. Jednakże załupek po tym zabiegu zazwyczaj się nie rozwija, a mężczyźni mogą bez obaw na nowo wrócić do swojego życia seksualnego.

Oprócz tego w leczeniu stulejki wykonuje się nacięcie chirurgiczne napletka, zwane inaczej plastyką. Podczas tej procedury specjalista częściowo obcina napletek poniżej zwężenia z pozostawieniem jego fragmentu, tak że żołądź prącia może częściowo być nim pokryta.

Nadmiar napletka – stulejka i załupek u dziecka

Rozwój dzieci jest skomplikowanym procesem, który rządzi się swoimi prawami. Sytuacje, które u dorosłego byłyby patologią, mogą pod pewnymi warunkami występować u dzieci jako wariant prawidłowego dojrzewania. Załupek u dziecka manifestuje się najczęściej, jeżeli ma ono stulejkę, która fizjologicznie może występować do około 2-3 roku życia. Z czasem pojawiają się erekcje, które w naturalny sposób zwiększają ruchomość napletka i powodują ustąpienie stulejki. Zgodnie z danymi statystycznymi załupek dotyczy 0,2% wszystkich chłopców w wieku pomiędzy 4. miesiącem a 12 rokiem życia. Jest to zazwyczaj wynik odprowadzania napletka przez rodzica w celu umycia prącia, Z tego względu podczas zabiegów higienicznych zalecane jest jedynie delikatne odsłonięcie żołędzia, bez używania siły.

Załupek u dorosłych

Problemy związane z prąciem oraz napletkiem bezpośrednio przekładają się na życie seksualne. Załupek u dorosłego może powstać na podłożu współistniejącej stulejki, na przykład podczas jednej z pierwszych prób podejmowania współżycia. Ból, który objawia w takiej sytuacji, odbiera radość z przeżywania intymnych chwil oraz powoduje wstyd. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że choruje na stulejkę i przyjmuje taki stan za swoją wadę. W rzeczywistości stulejka i załupek u mężczyzn to zwykłe choroby, które lekarz urolog z powodzeniem leczy.

Załupek – jak leczyć?

W urologii wiele stanów jest klasyfikowanych jako nagłe. Jeśli chodzi o załupek, leczenie musi być wdrożone jak najszybciej ze względu na upośledzenie przepływu krwi w żołędzi prącia. Silny ucisk na naczynia krwionośne i limfatyczne może doprowadzić bowiem do nieodwracalnej martwicy żołędzi. Na szczęście istnieje wiele metod na załupek.

Jak leczyć załupek? Do podstawowych metod należą:

• techniki manualne, czyli nieoperacyjne;
• nacięcie grzbietowe napletka,
• obrzezanie.

W pierwszej kolejności preferuje się techniki ręczne, gdyż nie wymagają one naruszenia ciągłości skóry ani stosowania sedacji. Dzięki nim możliwe jest samodzielne sprowadzenie napletka bez konieczności wizyty u lekarza.

Jeśli jednak ani pacjent, ani lekarz nie są w stanie usunąć załupka w sposób manualny lub istnieje bardzo duże ryzyko nawrotu choroby, to niezbędny jest zabieg. Podaje się wtedy środek znieczulający w okolicę podstawy grzbietu prącia, dzięki czemu kolejne procedury stają się bezbolesne. Zabieg wykonuje się w sposób jałowy, co oznacza, że prącie zostaje oczyszczone za pomocą specjalnego środka antyseptycznego. Następnie nacina się napletek, co redukuje ucisk na naczynia krwionośne oraz limfatyczne i przywraca normalne krążenie w żołędzi prącia.

Jeśli załupek trwa od dłuższego czasu bądź ucisk na naczynia jest bardzo mocny, to może dojść do martwicy tkanek żołędzia. Niestety, w znakomitej większości przypadków stan taki jest nieodwracalny, a więc nie jest możliwe odzyskanie sprawności żołędzia prącia. Ze względu na obumarcie komórek w jego obszarze prędzej czy później dojdzie do zakażenia, które może wywołać sepsę. Konieczna jest więc wówczas częściowa amputacja członka.

W sytuacji współwystępowania stulejki lekarz może wskazać konieczność przeprowadzenia jednego z wcześniej omówionych zabiegów. Dzięki nim możliwe jest całkowite wyeliminowanie problemu nawracającego załupka.

Maść na załupek

W schorzeniach takich jak załupek maść stosowana jest jako leczenie wspomagające. Najczęściej wykorzystuje się antybiotyki lub leki skojarzone z substancją przeciwgrzybiczą i sterydem. To pozwala zmniejszyć obrzęk napletka oraz wyleczyć współistniejące zakażenia. Sama maść nie jest jednak samodzielną metodą terapeutyczną i nie rozwiąże problemu bez wykonania technik manualnych lub operacyjnych.

Załupek leczenie domowe – co robić, zanim zgłosisz się do lekarza?

W sytuacji, gdy wystąpił u Ciebie załupek, to warto podjąć szybką próbę jego usunięcia. W tym celu wykorzystywane są techniki manualne. Najprostszym sposobem, ale dosyć nieintuicyjnym, jest ręczne uciśnięcie opuchniętego napletka oraz żołędzi prącia na kilkanaście minut. Spowoduje to przemieszczenie się chłonki oraz płynu międzykomórkowego do bliższych części napletka, a więc zmniejszy obrzęk. To sprawi, że próby nasunięcia napletka z powrotem na żołądź będą prostsze. Jak prawidłowo wykonać tę czynność?

1. Umieść oba kciuki na żołędzi prącia.
2. Palce wskazujące oraz środkowe rozmieść wokół zaciśniętego napletka.
3. Powoli wywieraj coraz większą siłę na napletek i próbuj sprowadzić go na żołądź.

Przydatną wskazówką do tego, jak wyleczyć załupek w domu, jest użycie lubrykantu podczas tej techniki. Nie używaj go jednak zbyt dużo, gdyż nadmiar może utrudnić stabilne złapanie napletka.

Nie zaleca się także stosowania okładów z lodu. Mimo że mogą one być pomocne w redukowaniu obrzęku, to zimno obkurcza naczynia krwionośne, co dodatkowo upośledza napływ krwi do już niedokrwionego miejsca.

Jeśli nie udało Ci się samodzielnie usunąć załupka, to niezwłocznie zgłoś się do najbliższego szpitalnego oddziału ratunkowego. Personel medyczny dysponuje odpowiednim przeszkoleniem oraz zapleczem, aby skutecznie go usunąć. Pamiętaj – nie wstydź się swojego problemu, gdyż w grę wchodzi tutaj Twoje zdrowie. Szybko wyleczony załupek pozwala na odzyskanie pełnej sprawności prącia bez żadnych powikłań.

FAQ:

1. Co to załupek?

Załupek napletka to powikłanie stulejki, cewnikowania, cystoskopii bądź urazu prącia. Jest to stan, w którym napletek nie może być nałożony ponownie na żołądź prącia i pozostaje zadzierzgnięty wokół rowka zażołędnego.

2. Czym spowodowany jest załupek u dzieci?

Stulejka u małych chłopców jest fizjologicznym stanem. Po około 3 roku życia napletek rozluźnia się, dzięki czemu możliwe jest jego zsunięcie i nasunięcie na żołądź bez dolegliwości bólowych. Jeżeli jednak rodzić wcześniej stara się odprowadzić napletek w celu umycia prącia, może dojść do rozwoju załupka.

3. Załupek – jak sobie radzić?

Ostry załupek będący wynikiem m.in. stulejki leczony jest metodami chirurgicznymi, natomiast w łagodniejszych stadiach stosuje się ucisk żołędzi w celu zmniejszenia obrzęku. Gdy opuchlizna ustąpi, lekarz naciąga napletek manualnie. To powoduje zazwyczaj całkowite wyleczenie załupka.

Źródła:

Bragg BN, Kong EL, Leslie SW. Paraphimosis. [Updated 2023 May 30]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459233/

Sato Y, Takagi S, Uchida K, et al. Long-term follow-up of penile glans necrosis due to paraphimosis. IJU Case Rep. 2019;2(4):171-173. Published 2019 Apr 10. doi:10.1002/iju5.12064

Rangarajan, M., & Jayakar, S. M. (2008). Paraphimosis revisited: is chronic paraphimosis a predominantly third world condition?. Tropical doctor, 38(1), 40–42. https://doi.org/10.1258/td.2007.006212