Toczeń rumieniowaty układowy to niezwykle zagadkowa choroba, która może dotknąć każdego organu ludzkiego ciała. Ponad sto lat temu toczeń był uznawany za typową chorobę dermatologiczną. Wiąże się to z tym, że objawy skórne w toczniu nierzadko wysuwają się na pierwszy plan. Ówcześni lekarze wskazywali jednak, że zmianom skórnym towarzyszyć mogą objawy ogólne takie jak gorączka czy powiększenie węzłów chłonnych. Postęp w diagnostyce laboratoryjnej oraz obrazowej pozwolił na jednoznaczne stwierdzenie, że toczeń nie jest chorobą dotykającą tylko skóry. W poniższym artykule skupimy się na etiologii tocznia oraz objawach ogólnoustrojowych. Skórne i śluzówkowe objawy tocznia zostaną omówione w jednym z nadchodzących artykułów. Ponadto w innym artykule omówimy diagnostykę laboratoryjną tocznia oraz sposoby jego leczenia. Czym jest jednak toczeń? Kto jest szczególnie narażony na zachorowanie na tocznia? Czy toczeń rumieniowaty układowy jest nieuleczalną chorobą?
Spis treści
Skąd się bierze toczeń?
Etiologia choroby jest nieznana. Oznacza to, że nie możemy jednoznacznie stwierdzić, jaki jest patomechanizm tocznia. Wiadomo jednak, że toczeń rumieniowaty układowy rozwija się w wyniku zaburzeń złożonych czynności funkcji układu odpornościowego. Prowadzą one do przewlekłego stanu zapalnego w tkankach i narządach. Wiadomo również, że istnieją pewne czynniki genetyczne, które predysponują do zachorowania na toczeń. Ponadto największym czynnikiem ryzyka zachorowania na toczeń jest płeć żeńska i wpływ hormonów takich jak estrogeny. Charakterystyczny jest przebieg z okresami remisji i zaostrzeń. O remisji mówimy, gdy objawy tocznia rumieniowatego układowego cofają się. Zauważono również, że istnieją pewne czynniki, które mogą wywołać tocznia lub spowodować jego objawy. Do czynników takich zalicza się:
- światło słoneczne,
- niektóre leki,
- infekcje wirusowe; na przykład zakażenie wirusem Epstein-Barr,
- palenie papierosów.
Kto choruje na tocznia?
Na toczeń rumieniowaty układowy zachorować może praktycznie każdy. Niemniej jednak najczęściej chorują młode kobiety. To właśnie płeć żeńska choruje nawet 5-10 razy częściej niż płeć męska. Dokładna liczba zachorowań nie jest znana. Szacuje się, że w Polsce choruje nawet co dwutysięczna kobieta. Warto zauważyć, że ryzyko zachorowania jest znacznie wyższe dla kobiet pochodzących z Karaibów. Równocześnie ryzyko zachorowania na tocznia znacząco spada po menopauzie. Jest to związane z naturalnym spadkiem stężenia wspomnianych estrogenów. Ponadto zauważono, że im wyższy jest wiek, w którym zaczynamy chorować na tocznia, tym jego przebieg jest łagodniejszy.
Jakie są ogólne objawy tocznia rumieniowatego układowego?
Objawy ogólne, choć występują często, to są niecharakterystyczne. Dominującym objawem ogólnym w toczniu rumieniowatym układowym jest męczliwość. Pacjentki skarżą się również na gorsze samopoczucie, gorączkę oraz powiększenie węzłów chłonnych. Nierzadko zdarza się również niezamierzona utrata masy ciała. Może być ona wynikiem towarzyszącej toczniowi utracie apetytu. Objawy te nierzadko skłaniają lekarza do poszukiwania infekcji, a nawet procesu nowotworowego. Ponadto może pojawić się również poranna sztywność oraz uogólnione bóle stawowo-mięśniowe. Warto zaznaczyć, że nieleczony toczeń może doprowadzić nawet do daleko posuniętego uszkodzenia stawów i kości.
Anemia w toczniu
Anemia, czyli niedokrwistość, jest to zbiorcze określenie na zbyt małe stężenie hemoglobiny i/lub erytrocytów we krwi. Hemoglobina zawarta w erytrocytach odpowiada za przenoszenie tlenu do naszych tkanek. Anemia w toczniu występuje dość często bo dotyka nawet połowy chorych. Najczęściej jest to tak zwana niedokrwistość chorób przewlekłych. Nieco rzadziej źródłem anemii w toczniu jest niedobór żelaza, aplazja komórek szpiku bądź hemoliza.
Toczeń toczeń rumieniowaty układowy może atakować płuca
Najczęstszą manifestacją tocznia w płucach jest zapalenie opłucnej. Może ono przebiegać z gromadzeniem się wysięku. Zdarza się również, że toczeń powoduje śródmiąższowe zapalenie płuc. Nie jest ono wtedy związane z infekcją, a jest pochodną toczącego się procesu zapalnego. Jednym z dominujących objawów zajęcia płuc przez tocznia rumieniowatego układowego jest ból w klatce piersiowej oraz uczucie duszności. Wystąpienie takich objawów wymaga przeprowadzenia dogłębnej diagnostyki.
Toczeń może pogorszyć pracę serca
Zauważono również, że zachorowanie na tocznia przyspiesza progresję choroby wieńcowej. Naukowcy wiążą ten fakt z toczącym się w tej chorobie zapaleniem naczyń krwionośnych. Dlatego też osoby chorujące na tocznia powinny przyłożyć szczególną wagę do dbania o swoje zdrowie. Odpowiednia ilość ruchu oraz zdrowe żywienie mają bowiem pozytywny wpływ nie tylko na przebieg samego tocznia, ale chronią również nasze serce. Nierzadko występuje również zapalenie osierdzia lub nawet mięśnia sercowego.
Toczeń nierzadko uszkadza nerki
Toczniowe uszkodzenie nerek występuje dość często. Należy jednak zaznaczyć, że choroby nerek przebiegają zazwyczaj bardzo podstępnie i długo nie dają objawów. Tym samym bardzo ważna jest regularna kontrola ich funkcji. Służy temu badanie kreatyniny oraz ogólne badanie moczu. Badania te pozwalają na stosunkowo szybkie uchwycenie pierwszych objawów zaatakowania nerek przez tocznia. Warto zaznaczyć, że nawet kilka prawidłowych wyników, wykonywanych w odpowiednich odstępach czasowych, nie daje gwarancji, że toczeń nie zaatakuje nerek w przyszłości. Dlatego też nie należy pomijać zleconych przez lekarza badań. Toczeń rumieniowaty układowy może bowiem prowadzić nawet do całkowitego uszkodzenia nerek.
Czy z tocznia można się wyleczyć?
Do tej pory nie opracowano metod, które pozwalałyby na wyleczenie tocznia. Na szczęście mamy sporo dostępnych leków, które pozwalają wprowadzić pacjenta w stan długotrwałej remisji. Regularne przyjmowanie leków oraz unikanie czynników zaostrzających pozwalają cieszyć się długim i zdrowym życiem.