Zapalenie najądrza – jakie są objawy i jak leczyć tę przypadłość?

Najądrza to niewielkie, podłużne narządy znajdujące się w mosznie, bezpośrednio nad jądrami. Są one bardzo ważnym elementem męskiego układu rozrodczego, pełniąc funkcję magazynowania i dojrzewania plemników. Każde najądrze składa się z głowy, trzonu i ogona, które razem tworzą strukturę przypominającą pętlę. Plemniki produkowane w jądrach przechodzą przez najądrza, gdzie zyskują zdolność do ruchu i zapłodnienia komórki jajowej. W wyniku różnych czynników może dojść do infekcji tego narządu, co powoduje zapalenie najądrza. To z kolei związane jest z bólem, dyskomfortem oraz problemami z płodnością.

Zapalenie najądrza – objawy

Narządy płciowe, szczególnie najądrza i jądra, są dobrze unerwione, dlatego każdy stan zapalny i zakażenie bakteryjne w ich obrębie jest dosyć uciążliwy. Objawy zapalenia najądrza zaczynają się zazwyczaj w ciągu jednego – dwóch dni i są umiejscowione w okolicy moszny. Z czasem ból może rozprzestrzenić się na całą mosznę. 

Zapalenie najądrza – objawy:

• ból w obrębie moszny – jeden z najbardziej charakterystycznych objawów to silny, często jednostronny ból najądrza. Ból może promieniować także do podbrzusza;
• powiększenie i tkliwość najądrzy – podczas dotykania najądrza nasila się ból;
• obrzęk i zaczerwienienie moszny – jest także jednym z charakterystycznych objawów;
• gorączka i dreszcze – w przypadku ostrego zapalenia jądra i najądrza mogą pojawić się objawy ogólnoustrojowe, takie jak gorączka czy uczucie rozbicia;
• dyskomfort podczas oddawania moczu – zapalenie najądrza często powoduje pieczenie, ból lub trudności przy oddawaniu moczu, co wskazuje na możliwość współistnienia infekcji układu moczowego;
• wydzielina z cewki moczowej – w niektórych przypadkach dochodzi do pojawienia się nieprawidłowej wydzieliny, szczególnie jeśli zapalenie jest związane z zakażeniem przenoszonym drogą płciową;
• uczucie ciężkości i dyskomfort w okolicy pachwiny – może towarzyszyć głównym objawom bólowym i świadczyć o rozprzestrzenianiu się procesu zapalnego.

Warto pamiętać, że wyżej wymienione objawy występują nie tylko w zapaleniu najądrza. Konieczna jest wizyta u specjalisty. Lekarz urolog wykona szczegółowe badania, dzięki którym postawiona zostanie prawidłowa diagnoza. 

Do chorób, które mają podobne objawy, co zapalenie najądrza należą bowiem:

• skręt jądra,
• skręt przyczepka jądra,
• przepuchlina pachwinowa,
• nowotwór jądra.

Zapalenie najądrza – przyczyny

Przyczyny zapaleń najądrza są różnorodne i w dużej mierze zależą od wieku. Najczęściej wiążą się z infekcjami lub zaburzeniami funkcji układu moczowo-płciowego. Do rozwoju choroby mogą przyczyniać się także inne czynniki, takie jak zaburzenia w przepływie moczu (zwężenie cewki moczowej), urazy czy procedury medyczne.

Zapalenia najądrza – przyczyny:

U chłopców do lat 14:

• zaburzenia anatomiczne, które powodują cofanie się moczu do nasieniowodów;
• powikłanie zakażenia enterowirusami, adenowirusami oraz Mycoplasma pneumoniae. Czasami występuje po śwince;
• czasami w przebiegu plamicy Henoch-Schönlein.

U mężczyzn w wieku powyżej 14 lat:

• najczęściej jest to powikłanie zakażenia bakteryjnego Chlamydia trachomatis (chlamydia) i Neisseria gonorrhoeae (rzeżączka).

U mężczyzn w wieku powyżej 35 lat:

• najczęściej spowodowane wstecznym przepływem zakażonego moczu (bakteriurią) do nasieniowodów w warunkach niedrożności ujścia pęcherza moczowego, zwykle wtórnej do przerostu gruczołu krokowego;
• zakażenie bakteriami Gram-ujemnymi.

U mężczyzn z zaburzeniami odporności, m.in zakażonych HIV:

• zapalenie najądrza może być spowodowane przez współistniejące zakażenia, takie jak cytomegalia, salmonella i toksoplazmoza. 

Nieinfekcyjne przyczyny zapaleń najądrza:

• niepożądana reakcja na lek;
• refluks moczu do nasieniowodów z powodu niedrożności ujścia pęcherza moczowego lub współistniejącej choroby ogólnoustrojowej (np. sarkoidozy czy zespołu Behçeta).

Diagnoza – jakie badania wykonać?

Do postawienia rozpoznania zapalenia najądrza nie są wymagane dodatkowe badania, gdyż objawy są dosyć charakterystyczne. 

Jeżeli jednak lekarz podejrzewa  zakażenie układu moczowego lub płciowego jako przyczynę zapalenia najądrza, to konieczne jest wykonanie następujących badań:

• badanie ogólne moczu;
• posiew moczu;
• wymaz z cewki moczowej.

W przypadku wątpliwości czy jest to zapalenie najądrza, USG powinno zostać wykonane w celu wykluczenia skrętu jądra. Typową metodą jest badanie ultrasonograficzne w technice kolor Doppler.

Przewlekłe zapalenie najądrza

U mężczyzn z przewlekłym zapaleniem najądrza zazwyczaj występuje jednostronny lub obustronny ból moszny, który może być zlokalizowany w najądrzu. 

Przewlekłe zapalenie najądrza – objawy:

• ciągły lub okresowy ból w mosznie – dyskomfort może być łagodniejszy niż w przypadku ostrego zapalenia, ale utrzymuje się przez długi czas;
• obrzęk najądrza – najądrze może być powiększone i wyczuwalne jako twarda, bolesna struktura.

Przewlekłe zapalenie najądrza jest najczęściej wynikiem jednego z poniższych stanów:

• infekcje – przewlekłe zakażenie Escherichia coli lub Chlamydia trachomatis. Możliwą przyczyną jest także gruźlica;
• powikłania po urazach lub zabiegach urologicznych – zapalenie najądrza, utrzymuje się czasami po procedurach medycznych takich, jak cewnikowanie czy biopsja jądra;
• procesy autoimmunologiczne – rzadkich przypadkach układ odpornościowy może atakować tkanki najądrza, prowadząc do przewlekłego zapalenia.

Diagnoza przewlekłego zapalenia najądrza jest trudna, ponieważ w większości przypadków choroba ta daje sporadyczne lub niespecyficzne objawy. Często pacjenci nie odczuwają pogorszenia ogólnego stanu zdrowia i rzadko odczuwają miejscowy dyskomfort. Trafiają oni do lekarza z kompletnie innej przyczyny – zaburzeń płodności. Okazuje się bowiem, że nawet 35% pacjentów z zaburzeniami płodności wykazuje objawy zapalenia dróg układu płciowego.

Zapalenie najądrza po wazektomii

Wazektomia polega na przecięciu lub zablokowaniu nasieniowodów, co uniemożliwia transport plemników. Choć zabieg jest uważany za bezpieczny, może prowadzić do pewnych problemów zdrowotnych. Zapalenie najądrza po wazektomii to jedno z możliwych, choć stosunkowo rzadkich, powikłań tego popularnego zabiegu antykoncepcyjnego.

Mimo że jest to rzadki problem, szybka diagnoza i odpowiednie leczenie pozwalają na skuteczne złagodzenie objawów i uniknięcie powikłań. Dyskomfort w obrębie narządów płciowych jest typowy po wazektomii, dlatego tak ważny jest regularny kontakt z lekarzem, aby wykluczyć ewentualne ostre zapalenie najądrza.

Ile trwa zapalenie najądrza?

Klasyczne ostre zapalenie najądrza trwa poniżej 6 tygodni. W tym czasie może ulec samoistnemu wyleczeniu lub przejść w przewlekłe zapalenie najądrza. A ile trwa zapalenie najądrza jeżeli zostanie włączone odpowiednie leczenie? Typowa antybiotykoterapia trwa zazwyczaj około dwóch tygodni i jest to czas wystarczający do wyleczenia zapalenia najądrza. Zazwyczaj objawy ustępują w przeciągu 3 dni od rozpoczęcia leczenia. Zastosowania leczenia wspomagającego w postaci leków przeciwbólowych pomaga przyspieszyć powrót do zdrowia.

Zapalenie najądrza – leczenie

W sytuacji, gdy lekarz rozpozna zapalenie najądrza leczenie jest uzależnione od czynnika, który je wywołał. 

Zapalenie najądrza – jak leczyć?

• Antybiotyki – są podstawowymi lekami wykorzystywanymi w terapii zapalenia najądrza. Są one ukierunkowane przeciwko najczęstszym bakteriom, które je wywołują. Najczęściej stosuje się cefalosporyny, tetracykliny oraz fluorochinolony. Terapia trwa zwykle 10-14 dni.
• Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne – niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen) pomagają złagodzić ból.

Początkowe leczenie przewlekłego zapalenia najądrza oprócz antybiotyków także obejmuje dwutygodniowy cykl niesteroidowych leków przeciwzapalnych z wykorzystaniem okładów z lodu i unoszeniem moszny. Jeśli objawy nie ulegną redukcji, pomocne może być dodanie trójpierścieniowego leku przeciwdepresyjnego lub np. gabapentyny. Podobnie jak w przypadku większości przewlekłych zespołów bólowych, leczenie przewlekłego zapalenia najądrzy wymaga połączenia metod dostosowanych indywidualnie.

Domowe sposoby na zapalenie najądrza

W przypadku zapalenia najądrza kluczowe jest skonsultowanie się z lekarzem i podjęcie odpowiedniego leczenia farmakologicznego. Niemniej jednak istnieją domowe sposoby na zapalenie najądrza, które mogą wspomagać terapię i przynosić ulgę w objawach.

Zapalenie najądrza – domowe sposoby:

1. odpoczynek i ograniczenie aktywności fizycznej – wskazane jest unikanie intensywnych ruchów oraz wysiłku fizycznego, które mogą nasilać ból i obrzęk;
2. chłodne okłady na mosznę – stosowanie zimnych kompresów przez 10-15 minut kilka razy dziennie pomaga zmniejszyć obrzęk i złagodzić ból. Należy jednak unikać bezpośredniego kontaktu lodu ze skórą, aby nie doprowadzić do odmrożeń;
3. unoszenie moszny – powoduje zmniejszenie dolegliwości bólowych.

Zapalenie najądrza a stosunek

Temat zapalenia najądrza w kontekście życia seksualnego budzi wiele pytań i wątpliwości, szczególnie jeśli chodzi o bezpieczeństwo.

Istotny może być fakt, że większość ostrych zapaleń najądrza jest spowodowana zakażeniem chorobami przenoszonymi drogą płciową. Stosunek może być więc momentem, w którym dojdzie do zakażenia. Są one także niewskazane do czasu zakończenia leczenia, co chroni obie osoby przed ryzykiem zakażenia.

Mężczyźni z ostrym zapaleniem najądrza – u niektórych stwierdzono lub podejrzewa się, że jest ono spowodowane przez N. gonorrhoeae lub C. trachomatis. W takim wypadku powinni oni zostać poinstruowani, aby skierować do wizyty u lekarza wszystkich partnerów seksualnych w ciągu ostatnich 60 dni przed wystąpieniem objawów.

Jeśli zapalenie nie jest związane z infekcją zakaźną, stosunek nie jest ryzykowny dla partnera, jednak może powodować dyskomfort u chorego. Ból w okolicy moszny i dyskomfort podczas ruchu mogą utrudniać lub uniemożliwiać odbycie stosunku. Niektórzy pacjenci odczuwają spadek libido związany z bólem, zmęczeniem i stresem towarzyszącym chorobie.

Do czego może prowadzić nieleczone zapalenie najądrza?

Nieleczone zapalenie najądrza może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, które nie tylko wpływają na komfort życia pacjenta, ale także na jego płodność i ogólny stan zdrowia. Powikłania zapalenia najądrza wynikające z braku odpowiedniego leczenia może objawiać się m.in.:

• rozwojem ropnia najądrza – taki stan wymaga zwykle interwencji chirurgicznej;
• zaburzeniami płodności – długotrwały stan zapalny najądrza może prowadzić do bliznowacenia i zablokowania nasieniowodów, co skutkuje problemami z produkcją i transportem plemników;
• przewlekłym bólem w obrębie moszny – brak leczenia może powodować przewlekły ból w okolicy jąder, co znacząco obniża jakość życia pacjenta.

FAQ:

1. Czy zapalenie najądrza przejdzie samo?

W niektórych przypadkach zapalenie najądrza może przejść samo, ale najlepiej udać się do lekarza, aby wykluczyć inne poważne choroby oraz wdrożyć antybiotykoterapię.

2. Jak długo trwa zapalenie najądrza?

Nieleczone zapalenie najądrza może trwać tygodnie, a nawet miesiące. Wdrożenie leczenia najczęściej powoduje ustąpienie objawów w przeciągu 3 dni.

Źródła:

McConaghy, J. R., & Panchal, B. (2016). Epididymitis: An Overview. American family physician, 94(9), 723–726. 

Haidl, G., Allam, J. P., & Schuppe, H. C. (2008). Chronic epididymitis: impact on semen parameters and therapeutic options. Andrologia, 40(2), 92–96.

https://www.cdc.gov/std/treatment-guidelines/epididymitis.htm