Impotencja – objawy, przyczyny i leczenie

Impotencja, czyli problemy z erekcją, to dysfunkcja seksualna, która polega na trudnościach w uzyskaniu lub utrzymaniu wzwodu pomimo podniecenia i satysfakcjonującej gry wstępnej. Wyróżniamy wiele przyczyn tego zaburzenia, a ich rozpoznanie jest kluczowe w wyborze ścieżki leczenia. Impotencji doświadczają zarówno panowie w sędziwym wieku, jak i ci młodzi. Warto wiedzieć, że niezależnie od jej podłoża, można z nią skutecznie walczyć. Czym dokładnie jest impotencja? Objawy u mężczyzn – które z nich powinny skłonić do spotkania z lekarzem? Na te i inne pytania odpowiadamy w tym artykule!

Impotencja – co to jest?

Udane życie intymne jest jednym z filarów udanego związku, a stosunek seksualny jest wyrazem miłości oraz pożądania wobec drugiej osoby. W wyniku podniecenia następują zmiany w narządach płciowych zarówno kobiety, jak i mężczyzny. Zaburzenia wzwodu są powszechnie występującym problemem w populacji mężczyzn na całym świecie. Bardzo często można im zaradzić, ale pozostawione nieleczone mogą być źródłem poważnego stresu zarówno dla pacjenta, jak i jego partnera seksualnego. W tym artykule skupimy się na zaburzeniach erekcji, dawniej określanych mianem impotencji, natomiast z racji powszechności tego wyrażenia będziemy używać tych określeń zamiennie.

Impotencja to niemożność uzyskania lub podtrzymania erekcji o odpowiedniej twardości, lub czasie trwania, która umożliwia satysfakcjonujący stosunek seksualny. Dane z USA wskazują, że dotyka ona nawet 52% mężczyzn w wieku od 40 do 70 lat. Jest to problem bardzo wstydliwy, przez co pacjenci często rezygnują z szukania profesjonalnej pomocy. Z tego powodu rzeczywisty odsetek chorych cierpiących z powodu tej przypadłości może być znacznie wyższy. Warto wiedzieć, że istnieją efektywne metody leczenia impotencji, które mogą całkowicie zniwelować tę dysfunkcję. Wybór tej odpowiedniej zależy przede wszystkim od przyczyny zaburzeń.

Objawy impotencji i diagnostyka

Pacjenci, u których wystąpiła impotencja, objawy mają zbliżone. Zgodnie z definicją co to impotencja nie są oni w stanie uzyskać lub utrzymać erekcji wystarczającej do zapewnienia satysfakcjonującego stosunku seksualnego. Pierwszym krokiem leczenia zaburzeń erekcji jest odwaga, aby zgłosić się do lekarza. Temat ten jest wstydliwy i krępujący. Specjalista podczas wizyty będzie zadawał szczegółowe pytania dotyczące symptomów impotencji oraz sytuacji, w jakich one występują. Przykładowymi pytaniami są:

•  Jaka jest maksymalna twardość członka, jaką może Pan osiągnąć?
• Jaki jest maksymalny czas trwania erekcji?
• Czy jest różnica pomiędzy erekcją osiąganą podczas masturbacji od tej występującej podczas współżycia?
• Czy są jakieś okoliczności, podczas których łatwiej Panu osiągnąć erekcję?
• Czy ma Pan jakieś problemy z libido, pożądaniem, ejakulacją lub orgazmem?

Warto pamiętać, że pytania te mają na celu ustalenie źródła problemu, a więc szczerość jest kluczowa. Lekarz nie będzie wyśmiewał pacjenta ani w żaden sposób go poniżał. Naukowcy zajmujący się zaburzeniami erekcji stworzyli ankietę zwaną testem zadowolenia z jakości życia płciowego mężczyzn (International Index of Erectile Function Questionnaire – IIEF5), którą wypełnia pacjent. Skupia się ona na objawach impotencji i jest pomocna w diagnostyce tego problemu. Dodatkowymi ważnymi informacjami są ilość spożywanego alkoholu, palenie tytoniu, korzystanie z używek oraz zażywane leki. Zaproszenie partnera lub partnerki seksualnej na wizytę lekarską znacznie poprawia efekty leczenia. Przedstawiają oni bowiem inny punkt widzenia zaburzeń wzwodu oraz relacji z pacjentem, co ułatwia ustalenie źródła problemu.

Kolejnym istotnym krokiem jest dokładne badanie fizykalne. Lekarz bada pacjenta w poszukiwaniu znaków sugerujących występowanie chorób będących przyczyną impotencji. Sprawdza on, w jakich miejscach wyczuwalne jest tętno, jakie są wartości ciśnienia krwi oraz czy obecne są jakieś nieprawidłowości w obrębie narządów płciowych. Dla przykładu zbyt małe jądra oraz powiększenie gruczołów piersiowych mogą być objawem hipogonadyzmu, problem z odprowadzaniem napletka to stulejka, a brak obecnego tętna na tętnicach udowych są wskazaniem do diagnostyki w kierunku zespołu Leriche’a.

Objawy impotencji, które sugerują, że źródło dysfunkcji leży w psychice, to między innymi:

• nagły początek wystąpienia zaburzeń erekcji,
• obecność określonych warunków, w czasie których występuje impotencja;
• prawidłowe erekcje w trakcie masturbacji lub współżycia z inną osobą,
• obecność prawidłowych porannych erekcji,
• duża dzienna zmienność w twardości uzyskiwanych erekcji.

Impotencja – przyczyny

Przyczyn impotencji wyróżniamy wiele – jest to bowiem dość obszerny temat. Dobrze przeprowadzony wywiad lekarski jest pierwszym krokiem do ustalenia podstawowego podziału czy źródłem są problemy natury psychicznej, czy też organicznej, czyli czy są wynikiem choroby.

Obecne społeczeństwo wywiera duży nacisk na osiąganie sukcesów we wszystkich aspektach życia. Towarzyszy temu stres dotyczący pracy, zarobków, utrzymania rodziny oraz przyszłości. Nie pozostaje on bez wpływu na zdrowie naszego organizmu i może być źródłem wielu problemów. Negatywnie rzutuje on na poziom energii, a tym samym na libido. Wystąpienie zaburzeń erekcji natury psychicznej może być źródłem lęku, gdzie presja o uzyskanie lub utrzymanie erekcji jest tak duża, że uzyskanie wzwodu staje się niemożliwe. Prowadzi to do błędnego koła, gdzie zaburzenia wzwodu prowadzą do dalszego stresu z nimi związanego i powodują wycofanie się mężczyzny z życia seksualnego, co ponadto rodzi frustrację. Może to w efekcie wpłynąć na związek z partnerem i powodować spięcia oraz konflikty o stan współżycia. Warto jednak pamiętać, że również problemy w relacjach mogą być źródłem zaburzeń erekcji. Nie można zapominać też o chorobach takich jak depresja. Jak widzimy, patrząc ze strony psychicznej na dysfunkcję, jaką jest impotencja, przyczyny są różne i niezwykle złożone. W takim wypadku wskazane jest udanie się do specjalisty zajmującego się zdrowiem psychicznym w celu identyfikacji oraz rozwiązaniu problemu.

Jeżeli jednak problem impotencji nie znajduje się w strefie mentalnej, to należy rozpocząć poszukiwanie choroby organicznej, która jest mu winna. Erekcja polega na wypełnieniu ciał jamistych prącia krwią. Oznacza to, że kluczowy dla niej jest prawidłowy przepływ krwi. Tak więc wszelkie choroby, które upośledzają krążenie lub przepływ krwi, mogą być przyczyną impotencji. Poszukiwanie problemu zaczyna się więc od chorób na tle krążeniowym. Standardowo wykonuje się morfologię krwi, badanie elektrolitów, ocenę czynności nerek oraz wątroby, lipidogram i poziom glukozy lub hemoglobiny glikowanej we krwi. Badanie poziomu testosteronu z rana jest rekomendowane przez Amerykańskie Towarzystwo Urologiczne, szczególnie jeżeli istnieje obawa o hipogonadyzm. Innymi opcjonalnymi badaniami jest zbadanie poziomu hormonu luteinizującego, prolaktyny oraz ocena funkcji tarczycy.

Najczęstszymi przyczynami organicznymi zaburzeń wzwodu są, m.in.:

• choroby układu sercowo-naczyniowego (np. miażdżyca);
• nadciśnienie tętnicze,
• cukrzyca oraz zespół metaboliczny,
• hiperlipidemia,
• zespół bezdechu sennego,
• choroba obturacyjna płuc,
• zaburzenia hormonalne (np. hipogonadyzm);
• choroby neurologiczne (np. stwardnienie rozsiane, udar, zwłóknienie ciał jamistych),
• choroby kręgosłupa,
• urazy (szczególnie w obrębie miednicy oraz rdzenia kręgowego),
• jaskra.

Warto pamiętać, iż niektóre leki stosowane w leczeniu depresji, nadciśnienia, czy nowotworów, mogą również powodować zaburzenia erekcji.

Impotencja u mężczyzn

Temat związany z zaburzeniami erekcji jest wstydliwy dla każdego mężczyzny. Najważniejszym krokiem jest odwaga na wizytę u specjalisty i skonfrontowanie się z nim. Należy wspomnieć, że impotencja u mężczyzn może skutkować poważnymi emocjonalnymi problemami zarówno dla samego pacjenta, jak i dla jego partnera lub partnerki. Negatywnie wpływa ona na relację oraz pogarsza jakość życia. Impotencja jest nie tylko wyleczalną chorobą, ale dzięki odpowiedniej edukacji na temat stanu zdrowia można jej także w pewnym stopniu zapobiegać.

Impotencja u kobiet

Termin impotencja kobieca jest powszechnie używany, jednak w kontekście medycznym nie jest do końca prawidłowy, ze względu na różnice w anatomii pomiędzy płciami. Z tego powodu częściej używanym pojęciem są zaburzenia seksualne. Problem ten, podobnie jak zaburzenia erekcji, jest częsty i wieloczynnikowy. Wśród przyczyn wymienia się czynniki organiczne, psychologiczne, społeczno-kulturowe oraz międzyludzkie. Kobieca impotencja obejmuje objawy takie jak:

• utrata zainteresowania seksem,
• brak fantazji seksualnych oraz podniecenia,
• brak przyjemności z odbywania stosunków, 
• ból lub dyskomfort podczas stosunku,
• brak możliwości osiągnięcia orgazmu. 

Leczenie impotencji kobiecej zależy od zdiagnozowanego problemu i wymaga dokładnego wywiadu lekarskiego.

Czy impotencja może pojawić się w młodym wieku?

Zaburzenia erekcji są ściśle związane z wiekiem i ich występowanie jest częstsze wśród osób po 40 roku życia. Niemniej jednak impotencja w młodym wieku również może wystąpić. Relatywnie młody wiek pojawienia się zaburzeń ma swoje źródło w przeważającej większości w sferze czysto psychicznej. Objawami to sugerującymi jest dotychczasowy brak problemów z utrzymywaniem erekcji podczas masturbacji oraz doświadczenie ich zaburzeń w trakcie prób podejmowania stosunków seksualnych. Jeżeli jednak impotencja występuje od zawsze, to najprawdopodobniej jest to dysfunkcja o charakterze wrodzonym, która wymaga szczegółowej diagnostyki i konsultacji specjalistów różnych dziedzin medycyny. Impotencja po 30-tce też jest wskazaniem do wizyty u lekarza, gdyż może być wynikiem nie tylko stresu, ale także pierwszym objawem innej choroby. Z tego powodu należy w takich sytuacjach wykonać pełen panel badań laboratoryjnych.

Różne podłoża problemów z potencją

Jak już wspomniano wcześniej, etiologia zaburzeń erekcji jest bardzo obszerna, a poniżej nieco dokładniej skupiamy się na wybranych z nich.

Impotencja psychogenna

Emocjonalna impotencja, czyli psychogenna, jest najczęstszą przyczyną impotencji w młodym wieku i może mieć różne źródła. Wiąże się ona z niemożnością uzyskania lub utrzymania erekcji w określonych sytuacjach. Bardzo często zgłaszanym problemem jest tzw. performance anxiety, czyli lęk występujący w momencie odbywania stosunku seksualnego. Pacjent obawia się o to, czy będzie w stanie uzyskać lub utrzymać erekcję oraz, czy seks będzie odpowiednio przyjemny dla niego samego oraz partnerki. Powoduje to zafiksowanie się na problemie, aktywne próby niemyślenia o nim stają się nieskuteczne, co generuje lęk, który nie pozwala utrzymać wzwodu. Jeżeli u danego pacjenta na tym polega impotencja psychogenna, ćwiczenia powinny zaczynać się od technik relaksacyjnych i szczerej rozmowy z partnerem/partnerką o obawy oraz oczekiwania związane z odbywanym stosunkiem. Pozwala to na rozluźnienie oraz zmniejszenie napięcia. W przypadku problemu, jakim jest impotencja psychogenna, leki takie jak sildenafil bywają skuteczne, natomiast nie rozwiązują źródła nieprawidłowości i mogą w przyszłości być traktowane przez pacjenta jako niezbędne do odbycia stosunku. Psychologiczna impotencja jest wskazaniem do wizyty u psychoterapeuty, który pomoże w odnalezieniu prawidłowego wzorca zachowań, które umożliwią satysfakcjonujące stosunki. Warto także nadmienić, że chorzy na depresję cierpią z powodu zaburzeń erekcji 40% częściej niż zdrowi mężczyźni.

Impotencja po alkoholu

Impotencja alkoholowa to stan, w którym zaburzenia erekcji pojawiają się lub nasilają wraz z ilością spożytego alkoholu. Jak relacjonują pacjenci, jest to szczególnie zauważalne podczas prób odbywania stosunków w trakcie upojenia alkoholowego. Badania naukowe badające związek alkohol a impotencja skupiają się najczęściej na określeniu zależności pomiędzy ilością spożywanego alkoholu a wystąpieniem zaburzeń wzwodu w stanie trzeźwości. Zaskakująco wyniki metaanaliz wykazały, że spożywanie alkoholu w niewielkich do średnich dawek wiąże się ze zmniejszonym ryzykiem zaburzeń erekcji.

Alkoholizm a impotencja – jak to wygląda w tym przypadku? Otóż bardzo duże i częste spożywanie wysokoprocentowych trunków jest skorelowane z częstszym występowaniem dysfunkcji wzwodu w stosunku do populacji ogólnej. Zdarza się również, że przypadłość ta pojawia się w okresie detoksykacji i początkowej abstynencji. Tak więc impotencja po odstawieniu alkoholu jest wskazaniem u wizyty u lekarza w celu identyfikacji źródła problemu.

Cukrzyca a impotencja

Badania naukowe jasno określiły pozytywny związek, jaki ma impotencja a cukrzyca. Choroba ta charakteryzuje się ogólnoustrojową dysregulacją funkcji śródbłonka naczyń krwionośnych, co przekłada się na wystąpienia zaburzeń erekcji.

Udowodniono, iż:

• wśród pacjentów po 50. roku życia, których dotyka cukrzyca, impotencja występuje dwa razy częściej;
• im dłużej trwa cukrzyca, tym bardziej prawdopodobne jest, iż wystąpią zaburzenia erekcji;
• jedna trzecia pacjentów z cukrzycą rozwinie hipogonadyzm, który tłumaczy związek pomiędzy nią a impotencją.

Jeżeli odczuwasz takie objawy jak nadmierne pragnienie, nadmierne oddawanie moczu oraz przewlekłe zmęczenie to mogą być to obawy cukrzycy. Zgłoś się wtedy koniecznie do lekarza rodzinnego w celu przeprowadzenia odpowiednich badań.

Prostata a impotencja

Prostata jest męskim narządem odpowiedzialnym za produkcję składników nasienia, które odżywiają plemniki oraz umożliwiają ich przeżycie poza organizmem. Najczęstszą chorobą, która dotyka ten organ, jest łagodny rozrost prostaty. Objawia się on głowie zaburzeniami w oddawaniu moczu. Naukowcy dowiedli, iż spośród pacjentów, u których występują objawy rozrostu stercza, aż do 72% będzie cierpiało z powodu zaburzeń erekcji.

Palenie a impotencja

Palenie papierosów polega na inhalacji setek toksycznych oraz rakotwórczych substancji, które uszkadzają komórki organizmu oraz wpływają negatywnie na wszystkie narządy. Nie inaczej jest z życiem seksualnym. Palenie a impotencja są ściśle powiązane – regularne użytkowanie papierosów prowadzi bowiem do zaburzeń mikrokrążenia, upośledza przepływ krwi przez naczynia krwionośne. Badania wykazały, że po roku od zaprzestania palenia jakość erekcji poprawiła się u 25% badanych.

Masturbacja a impotencja

Onanizm polega na samozaspokajaniu się bez udziału partnera seksualnego i jest pomocnym narzędziem do lokalizacji źródła zaburzeń erekcji. Jeżeli impotencja występuje od bardzo młodego wieku, to może sugerować to problem o charakterze wrodzonym. W przypadku gdy erekcje mogą być osiągane podczas masturbacji, ale nie podczas stosunku seksualnego to świadczyć to może o podłożu psychogennym zaburzeń i są wskazaniem do wizyty u specjalisty zdrowia psychicznego. Brak możliwości utrzymania odpowiedniej erekcji zarówno samemu, jak i z partnerem jest najczęściej przejawem choroby organicznej.

Impotencja po lekach psychotropowych

Stwierdzone problemy zdrowia psychicznego takie jak depresja należy leczyć za pomocą odpowiednich leków, które charakteryzują się wysoką skutecznością. Mają one natomiast pewne charakterystyczne efekty uboczne, do których zalicza się impotencja. Może ona polegać na fizycznej niemożności uzyskania czy utrzymania erekcji lub na obniżeniu popędu seksualnego i utracie zainteresowania seksem. Często zgłaszaną nieprawidłowością przez pacjentów jest także brak możliwości osiągnięcia orgazmu pomimo wzwodu i podniecenia seksualnego. W takim przypadku należy skonsultować się z prowadzącym lekarzem psychiatrą w celu omówienia zmiany dawki lub leku.

Impotencja pierwotna i wtórna – czym są?

Impotencja pierwotna jest stanem, w którym od młodego wieku osiąganie wzwodu było niemożliwe lub utrudnione. Jest to wskazanie do wielospecjalistycznej diagnostyki w celu ustalenia źródła tego problemu, leżeć on może bowiem w aspekcie genetycznym, anatomicznym lub hormonalnym. Jeżeli jednak erekcje do pewnego momentu życia przebiegały prawidłowo i z czasem lub nagle poległy pogorszeniu, to jest to wtórna impotencja, czyli wynikająca z choroby organicznej lub przypadłości natury psychicznej.

Czy impotencja jest odwracalna?

Z informacji w tym artykule widzimy, że przyczyn zaburzeń erekcji mogą być dziesiątki, ale dla tych dotkniętych tym problemem pytanie jest jedno: czy impotencja jest odwracalna? Odpowiedź brzmi: tak, można ją z powodzeniem leczyć. Kluczem do tego jest prawidłowe zidentyfikowanie źródła nieprawidłowości i jej rozwiązanie, gdyż w przeważającej większości zaburzenia wzwodu są swego rodzaju objawem. Z tego względu tak ważna jest szczerość pacjenta oraz zaangażowanie lekarza.

Impotencja – leczenie

W przypadku zaburzeń erekcji leczenie zależy wyłącznie od zdiagnozowanego schorzenia. Nie ma jednej tabletki, która spowoduje wyleczenie tej przypadłości, niezależnie od jej źródła. Jednak dla przykładu, jeżeli lekarz zdiagnozuje, że nadciśnienie tętnicze to przyczyna impotencja, leki przeciwnadciśnieniowe będą skutecznie w jej leczeniu. Natomiast jeśli problem leży w sferze zdrowia psychologicznego, to prawidłowo prowadzona psychoterapia lub wizyty u psychologów bądź seksuologów pozwalają na wyleczenie impotencji. Niekiedy tłem tej dysfunkcji jest dysharmonia w gospodarce hormonalnej – wtedy podaje się pacjentowi leki hormonalne. Jak widać zatem diagnostyka różnicowa zaburzeń erekcji to klucz do wszczęcia właściwej metody terapii.

Walkę z tego typu patologami podejmuje się też poprzez działanie objawowe. Najpopularniejszym z nim jest zażywanie przed aktywnością seksualną Sildenafilu, określanego popularnie jako niebieska tabletka. Jest to lek będący inhibitorem fosfodiesterazy typu 5, który ułatwia osiągnięcie erekcji, natomiast nie leczy on źródła problemu, a jedynie symptom. Może on być z powodzeniem stosowany w trakcie diagnostyki przyczyn zaburzeń erekcji. Takim objawowym narzędziem jest także wspomaganie wzwodu przy pomocy urządzeń próżniowych.

Wiele osób zastanawia się, jak wygląda terapia u pacjentów, którym towarzyszy impotencja alkoholowa. Leczenie wówczas opiera się na odstawieniu używki oraz działaniu objawowym. Pacjent zatem przed stosunkiem powinien stosować lek zawierający wspomniane inhibitory fosfodiesterazy 5. Problemy z erekcją u mężczyzn cierpiących na chorobę alkoholową są odwracalne, lecz nie zawsze – w skrajnych i zaawansowanych przypadkach dochodzi bowiem do uszkodzenia podwzgórza i przysadki mózgowej, co może wiązać się z trwałą impotencją.

Leczenie chirurgiczne impotencji – na czym polega?

Istnieją również metody operacyjne, które opierają się m.in. na wszczepieniu specjalnego implantu warunkującego sztywność prącia. Jednakże ten sposób jest używany w ekstremalnych sytuacjach, kiedy to przyczyny impotencji są niewyjaśnialne, a pacjent nie reaguje na żadną terapię farmakologiczną.

FAQ:

1. Co to jest impotencja?

Erekcja polega na wypełnieniu ciał jamistych członka krwią w wyniku stanu podniecenia. Impotencja to niemożność uzyskania lub podtrzymania erekcji o odpowiedniej twardości, lub czasie trwania, która umożliwia satysfakcjonujący stosunek seksualny.

2. Czy impotencja jest uleczalna?

Impotencja jest uleczalną przypadłością. Kluczowe dla skutecznej terapii zaburzeń erekcji jest prawidłowa identyfikacja problemu, który jest ich przyczyną. Na jej podstawie ocenia się, jakie leczenie farmakologiczne u pacjenta zastosować i czy nie będzie konieczna interwencja chirurgiczna.

3. Impotencja – w jakim wieku może się pojawić?

W zależności od przyczyny impotencja może pojawić się w każdym wieku, natomiast zgodnie z danymi statystycznymi częstotliwość występowania zaburzeń erekcji wzrasta wraz z wiekiem i jest szczególnie częste wśród mężczyzn po 40 roku życia.

4. Impotencja – jak leczyć?

Leczenie impotencji jest uwarunkowane zdiagnozowanym problemem. Jeżeli dysfunkcje wzwodu są wynikiem choroby organicznej, to kluczowe jest leczenie właśnie tej choroby. Możliwe jest także wyłącznie objawowe leczenie zaburzeń erekcji za pomocą sildenafilu, powszechnie znanego jako „niebieska tabletka”.

Źródła:

1. Sooriyamoorthy T, Leslie SW. Erectile Dysfunction. [Updated 2023 May 30]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK562253/ 

2. Faubion SS, Rullo JE. Sexual Dysfunction in Women: A Practical Approach. Am Fam Physician. 2015 Aug 15;92(4):281-8. Erratum in: Am Fam Physician. 2016 Aug 1;94(3):189. PMID: 26280233.

3. Wang XM, Bai YJ, Yang YB, Li JH, Tang Y, Han P. Alcohol intake and risk of erectile dysfunction: a dose-response meta-analysis of observational studies. Int J Impot Res. 2018 Nov;30(6):342-351. doi: 10.1038/s41443-018-0022-x. Epub 2018 Sep 19. PMID: 30232467.