Antykoncepcja dla mężczyzn – popularne metody. Która jest najskuteczniejsza?

Obecnie ludzka populacja rośnie w zawrotnym tempie – w przeciągu ostatnich dwustu lat zwiększyła się ona o 7 miliardów osób. Największym przyrostem naturalnym cechują się kraje rozwijające, gdzie dostęp do metod antykoncepcyjnych jest bardzo ograniczony. Dane zebrane przez naukowców wskazują, że około 44% wszystkich ciąż na świecie jest nieplanowanych, a połowa z nich kończona jest poprzez aborcję. Oznacza to, że kobiety te są narażone na groźne dla życia i zdrowia powikłania związane z ciążą oraz zbiegami z nią związanymi. Ryzyko to można skutecznie zminimalizować dzięki właściwej edukacji seksualnej oraz stosowaniu metod antykoncepcyjnych.

Terminem antykoncepcji określa się zbiór działań oraz środków służących do zminimalizowania ryzyka zajścia w ciążę, czyli do połączenia się komórki jajowej oraz plemnika lub zapobiegnięciu zagnieżdżeniu się zapłodnionej komórki jajowej. Metody te dzieli się na mechaniczne, farmakologiczne oraz chirurgiczne. Najczęściej temat ten skupia się na kobietach, natomiast w tym artykule dowiemy się, jak działa antykoncepcja dla mężczyzn. Badania ankietowe wskazują, że męska antykoncepcja hormonalna jest pożądanym przez znakomitą większość mężczyzn rozwiązaniem. Na chwilę obecną antykoncepcja męska ogranicza się do metod mechanicznych takich jak prezerwatywy oraz chirurgicznych, czyli wazektomii.

Sposoby antykoncepcji dla mężczyzn

Istnieją różne rodzaje antykoncepcji dla mężczyzn, aczkolwiek zdecydowanie najpopularniejsze są prezerwatywy. Pierwsze zapiski mówiące o ich stosowaniu pochodzą z XV wieku z Azji. Niegdyś wykonywane z materiałów pochodzenia zwierzęcego, od 1920 roku są przeważnie z lateksu. Ich zaletą jest niewielki koszt oraz w zasadzie brak skutków ubocznych. Niektórzy mężczyźni zgłaszają jednak trudności z utrzymaniem erekcji oraz słabsze doznania podczas używania prezerwatyw. Główną ich wadą jest fakt, iż jako metoda barierowa mogą ulec uszkodzeniu. Według badań przeglądowych takie incydenty przytrafiają się jedynie w 2% i polegają przeważnie na ich zsunięciu się lub przedziurawieniu. Skuteczność prezerwatyw w zapobieganiu ciąży jest jednak bardzo wysoka i sięga aż 98%. W pewnych przypadkach stwierdzana jest alergia na lateks, która może objawiać się zaczerwienieniem skóry, swędzeniem oraz wysypką skóry. Dla takich osób zamiennikiem są prezerwatywy wykonane z poliuteranu, lecz ich efektywność jest nieco niższa.

Szczególną cechą tego sposobu antykoncepcji dla mężczyzn jest fakt, iż chroni ona przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Stosowanie prezerwatyw chroni przed chlamydiozą, rzeżączką, kiłą oraz zakażeniem HIV, wirusem opryszczki (HSV) oraz wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Wirus HPV odpowiedzialny jest za rozwój raka szyjki macicy, dlatego metody skupiające się na prewencji zakażenia obniżają zarazem ryzyko zachorowania na ten nowotwór.

Antykoncepcja dla mężczyzn – tabletki

O tabletkach antykoncepcyjnych słyszał niemalże każdy, a zwłaszcza panie, wśród których są one popularne. Tę metodę charakteryzuje wysoka skuteczność, odwracalność oraz nieznaczne efekty uboczne, którym można zapobiegać. Z tego względu intensywnie trwają badania nad podobnymi sposobami dla mężczyzn. Cykl dojrzewania plemników w jądrach trwa 72 dni i stymulowany jest przez hormon folikulotropowy (FSH). Pokrewny mu hormon luteinizujący (LH) odpowiada za produkcję testosteronu w jądrach. Oba te hormony wydzielane są przez przysadkę mózgową na polecenie podwzgórza, specjalnej struktury w mózgu. Z kolei wysokie stężenie testosteronu we krwi hamuje wydzielanie FSH oraz LH. W rezultacie plemniki nie dojrzewają, co sprawia, że mężczyzna staje się bezpłodny.

Mechanizm ten zainspirował naukowców, którzy poszukują sposobu zapobiegania ciąży, którą są tabletki antykoncepcyjne dla mężczyzn. Główną rolę odgrywa testosteron, którego zadaniem jest zapobiec dojrzewaniu plemników. Z racji na długi okres, w którym dojrzewają plemniki, od momentu rozpoczęcia tej metody antykoncepcji dla mężczyzn potrzebne są około 3-4 miesiące, aby zaczęła ona działać. Z tego samego powodu płodność powraca zazwyczaj do pół roku po zaprzestaniu terapii.

Tabletka antykoncepcyjna dla mężczyzn ma jednak poważne efekty uboczne. Najczęściej obserwuje się wahania nastroju, wzrost masy ciała, zmiany libido, zaburzenia funkcji wątroby oraz trądzik. Ponadto obniża się poziom „dobrego” cholesterolu HDL. Z tego względu dla wielu mężczyzn taka forma antykoncepcji nie jest akceptowalna. Z drugiej strony męskie tabletki antykoncepcyjne cechują się bardzo wysoką efektywnością w zapobieganiu niechcianym ciążom w zakresie 98-99%. Należy jednak zaznaczyć, że do tej pory żadna pigułka antykoncepcyjna dla mężczyzn nie została dopuszczona do powszechnego użytku. Tabletki hormonalne dla panów znajdują się na etapie badań klinicznych, których celem jest potwierdzenie bezpieczeństwa i skuteczności ich działania. Na chwilę obecną znane są krótkoterminowe efekty uboczne stosowania męskiej antykoncepcji, natomiast długofalowe konsekwencje jej regularnego nie są do końca poznane. Patrząc na sukces terapii kobiet, tabletki antykoncepcyjne dla mężczyzn będą ogromnym przełomem dla skutecznego zapobiegania ciąży.

Męskie tabletki antykoncepcyjne – dlaczego nie ma ich jeszcze w obiegu?

Związane jest to z trudnością w dobraniu odpowiednich składników męskiej antykoncepcji hormonalnej, drogi jej podania oraz skutecznością, odwracalnością i skutkami ubocznymi. Szczególnie te ostatnie były często przyczyną przedwczesnego przerywania badań w trosce o zdrowie pacjentów. Dodatkowym aspektem jest fakt, że z powodu fizjologicznego czasu dojrzewania plemników, który wynosi 72 dni, doustna antykoncepcja hormonalna dla mężczyzn nie może działać „od razu”. We wszystkich dotychczasowych próbach klinicznych minimalny czas, kiedy mężczyzna stawał się bezpłodny, wynosił 3 do 4 miesięcy. Jednak hormonalna antykoncepcja męska budzi coraz większe zainteresowanie w społeczeństwie, a doniesienia z aktualnie toczących się badań nad nowymi preparatami są bardzo obiecujące, co może dawać nam nadzieję, że w niedalekiej przyszłości będzie ona dostępna.

Doustna antykoncepcja u mężczyzn – co na to badania?

Zespół złożony z niemieckich i amerykańskich naukowców donosi o opracowaniu rozpuszczalnych inhibitorów cyklazy adenylowej (sAC), które mogą stać się innowacją wśród męskiej antykoncepcji. Aby potwierdzić ich antykoncepcyjne, autorzy badania przeprowadzili serię eksperymentów na myszach. Odkryli, że już dwie godziny po podaniu leku skuteczność antykoncepcyjna wyniosła 100%, a po 24 godzinach płodność wróciła do normalnego poziomu. W większości eksperymentów podawano substancję przez wstrzyknięcie, lecz odkryto także, że ruchliwość plemników myszy zmniejszyła się po podaniu doustnym.

W przypadku tej metody antykoncepcyjnej nie stwierdzono żadnego negatywnego wpływu na zdrowie w okresie sześciu tygodni ciągłego podawania (źródło). Jest to kluczowe, gdyż jak sam współautor tego badania zauważył, potencjalne środki antykoncepcyjne dla mężczyzn muszą mieć znacznie wyższą poprzeczkę pod względem bezpieczeństwa. Panowie bowiem wykazują mniejszą tolerancję na ewentualne skutki uboczne (źródło).

Zastrzyki antykoncepcyjne dla mężczyzn

Dotychczasowe badania naukowe skupiają się przeważnie na podawaniu testosteronu lub jego pochodnych jako zastrzyk antykoncepcyjny dla mężczyzn. Działa on na zasadzie hamowania dojrzewania plemników i ma za zadanie maksymalnie zmniejszyć ich ilość w ejakulacie. Taki sposób podania substancji ma swoje zalety, gdyż zastrzyki te podaje się w odstępach co kilka tygodni. Nie trzeba wtedy pamiętać o codziennym przyjmowaniu tabletek, co jest niezwykle ważne w męskiej antykoncepcji. Nawet niewielki wzrost testosteronu z powodu pominięcia dawki leku może przyczynić się do odblokowana dojrzewania plemników i zwiększenia ich ilości. Antykoncepcja hormonalna dla mężczyzn w formie zastrzyków również jest obecnie na etapie badań klinicznych, jednak ich obiecujące wyniki świadczą, że możliwie w niedalekiej przyszłości będą one dostępne do powszechnego stosowania.

Zastrzyk antykoncepcyjny dla mężczyzn – aktualne badania

Badania przebiegają także prężnie w przypadku zastrzyków antykoncepcyjnych. W Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism opublikowano badanie, które potwierdziło ich efektywność. W przeprowadzonym badaniu fazy II, podczas wieloośrodkowego badania oceniono bezpieczeństwo i skuteczność iniekcyjnych środków antykoncepcyjnych u 320 zdrowych mężczyzn w wieku od 18 do 45 lat. Wszyscy uczestnicy byli w monogamicznej relacji z partnerkami płci żeńskiej w wieku od 18 do 38 lat przez co najmniej rok. Mężczyźni musieli wcześniej wykonać badanie nasienia, aby upewnić się, że mieli prawidłową liczbę plemników.

Mężczyźni otrzymywali 200 miligramów długo działającego progestagenu o nazwie norethisterone enanthate (NET-EN) i 1000 miligramów długo działającego androgenu zwanego testosteronem undekanian (TU) przez 26 tygodni, aby zahamować produkcję plemników w jądrach. Pracownicy służby zdrowia podawali mężczyznom dwa zastrzyki co osiem tygodni. Uczestnicy początkowo dostarczali próbki nasienia po 8 i 12 tygodniach w fazie tłumienia, a następnie co dwa tygodnie, aż spełnili kryteria dla następnej fazy. W tym czasie pary zostały pouczone o innych niehormonalnych sposobach antykoncepcyjnych.

Na przestrzeni czasu zauważono, że hormony z powodzeniem zmniejszały liczbę plemników do 1 miliona / ml lub mniej w ciągu 24 tygodni u 274 uczestników. Metoda antykoncepcyjna sprawdziła się u blisko 96 procent użytkowników. Podczas fazy skuteczności badania stwierdzono tylko cztery ciąże u partnerek mężczyzn poddawanych badaniu.

Mężczyźni zgłosili działania niepożądane, w tym ból w miejscu podania, ból mięśni, zwiększone libido i trądzik. Dwudziestu mężczyzn zrezygnowało z badania ze względu na skutki uboczne. Jednak mimo niekorzystnych efektów, ponad 75% uczestników zgłosiło chęć skorzystania z tej metody antykoncepcji po zakończeniu badania. Spośród 4949 zgłoszonych zdarzeń niepożądanych stwierdzono, że prawie 39 procent nie jest związane z zastrzykami antykoncepcyjnymi (źródło).

Wazektomia – trwała i skuteczna męska antykoncepcja

Zabieg wazektomii to skuteczna antykoncepcja dla mężczyzn, która staje się coraz popularniejsza – około 50 milionów mężczyzn na całym świecie poddało się tej procedurze. Ten zabieg antykoncepcyjny dla mężczyzn jest procedurą chirurgiczną wykonywaną w znieczuleniu miejscowym i polega na obustronnym przecięciu nasieniowodów, czyli struktur odpowiedzialnych są za transport plemników z jąder do cewki moczowej. Wazektomia jest wysoce skuteczną metodą zapobiegania ciąży ze skutecznością określaną na 99%. Najczęściej wykonywana jest poprzez pojedyncze nakłucie w obrębie szwu mosznowego. Ponadto cechuje się bardzo niewielkim odsetkiem powikłań pooperacyjnych.

Metoda ta jest określana często jako trwała antykoncepcja dla mężczyzn, lecz nie jest to do końca trafne sformułowanie. Istnieje metoda chirurgiczna ponownego połączenia przeciętych nasieniowodów, co przywraca płodność u około 80% pacjentów. Z tego powodu wazektomia zalecana jest dla mężczyzn, którzy nie planują w przyszłości potomstwa.

Warto zauważyć, że w przypadku tej procedury potrzeba kilku tygodni na osiągnięcie pełnej bezpłodności. Bezpłodność nie oznacza braku nasienia, gdyż jego główną objętość stanowią substancje odżywcze, które produkowane są w prostacie oraz pęcherzykach nasiennych. Po zabiegu wazektomii wytrysk obecny jest w takiej samej formie jak przed zabiegiem, jednak pozbawiony jest on plemników. Wbrew obiegowej opinii procedura ta niezwiązana z większym ryzykiem raka prostaty ani chorobami sercowo-naczyniowymi. Nie powoduje ona też zaburzeń erekcji, ponieważ nie wpływa ona na gospodarkę hormonalną organizmu. Jest skuteczna antykoncepcja dla mężczyzn, a ponadto zabieg wazektomii wykonywany jest w naszej klinice Vivomed.

Żel plemnikobójczy dla mężczyzn – skuteczność metody

Spermicydy to substancje, których celem jest zapobiegnięcie połączenia się plemnika z komórką jajową poprzez dezaktywację lub zabicie plemników w trakcie ich przemieszczania się w drogach rodnych kobiety. Żel plemnikobójczy dla mężczyzn działa poprzez rozpuszczenie lipidowej membrany w błonie komórkowej plemnika. Zazwyczaj stosowane są dopochwowo, działają miejscowo na zasadzie bezpośredniego kontaktu z plemnikami i nie są wchłaniane do organizmu. Ta metoda antykoncepcji jest znacząco mniej skuteczna od tych opisanych wyżej, gdyż ryzyko zajścia w ciążę przy pomimo jej właściwego stosowania wynosi 14-22%.

Naturalne metody antykoncepcji – czy warto ryzykować?

Wstrzemięźliwość seksualna podczas dni płodnych partnerki oraz stosunek przerwany są najpowszechniejszymi sposobami naturalnej antykoncepcji. Czy są one jednak efektywne? Otóż nie. Pierwsza metoda jest niedokładna i już wyjaśniamy dlaczego. Kobieta może zajść w ciąże podczas owulacji, czyli najbardziej płodnej fazy cyklu, kiedy to dochodzi do uwolnienia komórki jajowej. Owulacja pojawia się zazwyczaj w regularnym terminie, lecz niekiedy może wystąpić szybciej lub później na skutek działania wielu czynników, takich jak m.in. zmiany rytmu dobowego, nieregularny tryb życia, mała ilość snu, przepracowanie czy nawet chwilowa zmiana klimatu. Drugą kwestią jest czas życia plemników – mogą one przeżyć w pochwie od około 48 godzin aż do 5 dni. Z tego powodu, nawet jeśli partnerka prowadzi sumiennie kalendarzyk cyklu menstruacyjnego, to dalej obciążona jest sporą szansą na zajście w niechcianą ciążę.

W przypadku przerywanych stosunków seksualnych również łatwo może dojść do zapłodnienia i uważa się, że jest to jedna z najmniej skutecznych metod. Nawet jeżeli partner nie dopuści do wytrysku nasienia w pochwie partnerki, to należy pamiętać, że jego gruczoły cewkowe i opuszkowo-cewkowe wydzielają preejakulat. Jest to bezbarwna wydzielina, która w trakcie aktu seksualnego pełni funkcję lubrykantu oraz zapewnia optymalne pH dla przeżycia plemników. Płyn ten może zawierać plemniki i choć w niewielkiej liczbie, to dalej istnieje ryzyko zapłodnienia.

Krótkie podsumowanie – antykoncepcja dla mężczyzn

Wazektomia i prezerwatywy lateksowe to obecnie jedyne efektywne sposoby antykoncepcji, które skierowane są do panów. Niemniej na przestrzeni lat może się to diametralnie zmienić – aktualnie odbywają się badania nad tabletkami oraz zastrzykami, które miałyby za zadanie ograniczać produkcję plemników i wpływać na ich dojrzewanie oraz ruchliwość. Takie środki z pewnością będą dużym przełomem w świecie medycyny i możliwe, że zminimalizują odsetek przeprowadzanych aborcji na całym świecie. Warto pamiętać, że proces ten wymaga sporo czasu, ponieważ większość mężczyzn boryka się z nieprzyjemnymi skutkami ubocznymi, które niestety na ten moment są powodem przerywania większości badań.

FAQ:

1. Dlaczego męska tabletka antykoncepcyjna nie jest dostępna?

Badania nad antykoncepcją hormonalną dla mężczyzn trwają już od dawna, natomiast żadne z dotychczasowych badań nie przeszło zatwierdzenia przez odpowiednie komisje i wszystkich wymaganych etapów klinicznych, które dotyczą antykoncepcji męskiej.

2. Wazektomia – czy po zabiegu nie ma już wytrysku?

Po procedurze wazektomii wytrysk następuje podobnie jak przed nim. Wynika to z faktu, że główną objętość spermy tworzą substancje odżywcze, które produkowane są w prostacie oraz pęcherzykach nasiennych. Jedyną różnicą jest to, że ejakulat nie zawiera plemników.

3. Ile kosztuje zastrzyk antykoncepcyjny dla mężczyzn?

Cena nie jest jeszcze znana ze względu na brak dostępności tych preparatów.

Źródła:

1. Reynolds-Wright, J. J., & Anderson, R. (2019). Male contraception: where are we going and where have we been?. BMJ sexual & reproductive health, 45(4), 236–242. Advance online publication. https://doi.org/10.1136/bmjsrh-2019-200395
2. Abbe, C. R., Page, S. T., & Thirumalai, A. (2020). Male Contraception. The Yale journal of biology and medicine, 93(4), 603–613.
3. Amory J. K. (2016). Male contraception. Fertility and sterility, 106(6), 1303–1309. https://doi.org/10.1016/j.fertnstert.2016.08.036
4. Grimes, D. A., Lopez, L. M., Raymond, E. G., Halpern, V., Nanda, K., & Schulz, K. F. (2013). Spermicide used alone for contraception. The Cochrane database of systematic reviews, (9), CD005218. https://doi.org/10.1002/14651858.CD005218.pub3
5. Holmes, K. K., Levine, R., & Weaver, M. (2004). Effectiveness of condoms in preventing sexually transmitted infections. Bulletin of the World Health Organization, 82(6), 454–461.