Skąd bierze się niedokrwistość z niedoboru żelaza?

Chyba każdy z nas zna kogoś, kto zmagał się z niedokrwistością. Czasami jest to członek naszej rodziny, czasami jest to znajomy, a innym razem jesteśmy to my sami. Niedokrwistość, inaczej zwana anemią, jest problemem powszechnym. Szacuje się, że występuje ona nawet u 1/3 populacji światowej. Mówimy więc o ogromnej części ludzkości, która codziennie zmaga się z problemem niedoboru hemoglobiny. Może ona wystąpić w każdym wieku. Niestety, diagnostyka niedokrwistości jest często utrudniona, a znalezienie źródła anemii wymaga nierzadko wielu badań. Skąd więc bierze się niedokrwistość? Do jakiego lekarza zwrócić się, jeżeli rozwiną się u nas objawy niedokrwistości? W poniższym artykule zagłębimy się w niedokrwistość z niedoboru żelaza. Anemia ta wymaga bowiem szerokiej współpracy lekarza rodzinnego, gastrologa, hematologa, nefrologa oraz nierzadko ginekologa.

Niedokrwistość niedoboru żelaza – co to takiego?

Niedokrwistość jest to stan obniżonego stężenia hemoglobiny lub erytrocytów w naszej krwi. Hemoglobina jest białkiem, które odpowiada za transport tlenu w naszym organizmie. Co ważne, hemoglobina znajduje się w erytrocytach, czyli krwinkach czerwonych. Obecnie przyjmuje się, że minimalne stężenie hemoglobiny we krwi
u kobiety wynosi 12 g/dl, a u mężczyzny 13 g/dl. Warto zaznaczyć, że u kobiet w II i III trymestrze kobiet za prawidłowe uznaje się stężenie hemoglobiny nie mniejsze niż 11 g/dl. Wynika to z naturalnego obniżenia się stężenia hemoglobiny w ciąży. Niemniej jednak w zależności od laboratorium progi te mogą się nieznacznie od siebie różnić. Niedokrwistości możemy różnicować na:

– mikrocytowe – czyli takie, w których dochodzi do zmniejszenia się rozmiarów krwinki, przebiega w takich stanach jak niedokrwistość z niedoboru żelaza,

– normocytowe – takie, w których krwinka ma prawidłowe rozmiary – pojawia się na przykład po krwawieniu, w przypadku hemolizy oraz chorób przewlekłych takich jak przewlekła choroba nerek,

– makrocytowe – czyli takie, w których krwinka czerwona jest za duża, pojawia się w przypadku niedoboru witaminy B12, zespołów mielodysplastycznych a także u osób nadużywających alkoholu.

Warto zaznaczyć, że niedokrwistość z niedoboru żelaza często przebiega z wtórną nadpłytkowością. Liczba płytek jest wtedy podniesiona.

Jakie objawy daje niedokrwistość z niedoboru żelaza?

Podstawowym objawem anemii jest osłabienie oraz bladość. Osoba cierpiąca na anemię nierzadko doznaje zawrotów głowy, jest senna oraz czuje, że nie ma na nic siły. Anemii, szczególnie tej długotrwałej, może towarzyszyć depresja oraz zaburzenia lękowe. Osoba cierpiąca na anemię jest często blada, co wynika z obniżenia się ilości hemoglobiny we krwi. Niedobór żelaza objawia się między pogorszeniem się stanu paznokci oraz włosów. Pamiętaj, że przed wizytą u lekarza warto ustalić, czy występowały u Ciebie ostatnio krwawienia. Niemniej jednak brak jawnych cech krwawienia nie sprawia, że można odstąpić od dalszej diagnostyki.

Mam anemię mikrocytową – czy faktycznie trzeba badać gospodarkę żelazową?

Tak. Choć anemia mikrocytowa wynika najczęściej z niedoboru żelaza, to należy jednak tenże niedobór potwierdzić. W tym celu konieczne jest zbadanie stężenia ferrytyny. Ferrytyna jest to białko magazynujące dla żelaza. Możemy ją porównać do swego rodzaju domku dla tego cennego pierwiastka. Bardzo niskie stężenie ferrytyny pozwala na pewne rozpoznanie niedokrwistości z niedoboru żelaza. W przypadku stężeń pośrednich konieczne jest jednak wykonanie dodatkowych badań. Wynika to z faktu, że ferrytyna, oprócz bycia domkiem dla żelaza jest także białkiem ostrej fazy. Oznacza to, że jej stężenie rośnie w przypadku chorób, zarówno tych ostrych i krótkich takich jak angina czy zapalenie płuc, jak i w przypadku przewlekłych chorób takich jak nowotwory czy niewydolność nerek. W przypadku wysokich stężeń ferrytyny niedobór żelaza jest bardzo mało prawdopodobny.

Skąd bierze się niedobór żelaza?

Niedobór żelaza na skalę światową wynika przede wszystkim z niedostatecznej podaży tego pierwiastka w pożywieniu. Zdarza się także, że nadmierne spożycie wapnia ogranicza przyswajanie żelaza. Niezbilansowana dieta wegetariańska oraz wegańska może powodować niedokrwistość z niedoboru żelaza. W przypadku młodych kobiet do niedoboru żelaza może dochodzić na skutek nasilonych krwawień miesięcznych. U osób starszych za niedoborem żelaza najczęściej stoi długotrwałe, nieujawnione krwawienie o niskiej intensywności. Pamiętaj, że jeżeli masz niedokrwistość, a Twoje badania moczu lub funkcji nerek nie są prawidłowe – zgłoś się do lekarza urologa. Konieczne jest bowiem wtedy wykluczenie patologii związanych z układem moczowo-płciowym.

Skoro ustalono, że mam niedobór żelaza to czy nie wystarczy zacząć go suplementować?

Niedobór żelaza nie bierze się znikąd. Tym samym wymaga on specjalistycznej diagnostyki. Niedobór żelaza może bowiem wynikać z przewlekłej utraty krwi (spowodowanej np. nowotworem przewodu pokarmowego), zaburzonego wchłaniania żelaza bądź chorób przewlekłych. Choć błędy dietetyczne się zdarzają, to jednak każda niedokrwistość wymaga szczegółowej diagnostyki, szczególnie w przypadku pojawienia się jej u mężczyzn bądź u niemiesiączkujących kobiet. Konieczne jest wykonanie szczegółowego badania podmiotowego i badania moczu. W ostatnich latach sugeruje się także wykonywanie badań w kierunku celiakii.  W przypadku stwierdzenia niedoboru żelaza konieczne są badania endoskopowe.

Dlaczego w niedokrwistości konieczne są badania endoskopowe?

W przypadku niedokrwistości z niedoboru żelaza konieczne jest wykonanie gastroskopii i kolonoskopii. Pozwalają one na stwierdzenie ewentualnego krwawienia, a także pobranie wycinków. Tym samym można wykluczyć dwie ważne przyczyny niedokrwistości – zarówno niedostateczną wchłanialność żelaza, jak i jego utratę poprzez przewlekłe krwawienie. Badanie to pozwala także na prawidłową diagnozę choroby Leśniowskiego-Crohna, a także diagnostykę różnego rodzaju enteropatii.

Czy mogę zastąpić badania endoskopowe badaniem kału na krew utajoną?

Wiele osób obawia się gastro- i kolonoskopii. Sprawia to, że poszukujemy innych, mniej inwazyjnych badań. Wiele pacjentów pyta się o badania kału na krew utajoną. Niestety, nie są one idealne. Pozytywny wynik zmusza nas do wykonania gastroskopii oraz kolonoskopii tak czy owak, a wynik negatywny nie pozwala na jednoznaczne wykluczenie krwawienia z przewodu pokarmowego.