Układ odpornościowy to jeden z najbardziej złożonych układów w ciele człowieka. Składa się on z wielu rodzajów komórek takich jak neutrofile, bazofile czy limfocyty, które muszą sprawnie ze sobą współpracować. Ponadto dużą częścią układu odpornościowego są różnego rodzaju cytokiny, przeciwciała czy zgrupowania tkanki chłonnej. Znajdują się nie tylko w śledzione czy węzłach chłonnych, ale również w układzie oddechowym oraz pokarmowym. Układ odpornościowy człowieka codziennie staje przed niemałym wyzwaniem – musi on sprawnie likwidować zagrożenia takie jak chorobotwórcze wirusy i bakterie. Z drugiej strony jednak nie może atakować on tkanek własnych lub nieszkodliwych substancji. W wyniku zaburzeń regulacji układu odpornościowego dochodzi jednak do sytuacji, w której układ immunologiczny zaczyna brać na celownik organizm. Mówimy wtedy o chorobach autoimmunologicznych, lub inaczej o chorobach z autoagresji. Należy zaznaczyć, że jest to bardzo duża grupa chorób, których leczenie wymaga często wieloaspektowego podejścia.
Spis treści
Przyczyny chorób autoimmunologicznych
Podstawowym mechanizmem powstawania chorób autoimmunologicznych jest zaburzenie autoregulacji układu odpornościowego. Zdrowy układ odpornościowy cechuje się tolerancją dla komórek własnego organizmu. Ewentualne komórki autoreaktywne, czyli takie, które atakują tkanki własnego organizmu, są u zdrowych ludzi sprawnie niszczone bądź odpowiednio hamowane. Tolerancja ta pozwala na poprawne funkcjonowanie ciała człowieka bez niszczenia jego tkanek. W wyniku nakładania się czynników genetycznych oraz środowiskowych dochodzi do obniżenia tolerancji układu odpornościowego. Prowadzi to do sytuacji, w której różnego rodzaju komórki odpowiadające za walkę z wirusami, grzybami czy bakteriami zaczynają rozpoznawać tkanki własnego organizmu jako obce. Ponadto dochodzi do produkcji przeciwciał przeciwko komórkom naszego ciała. Przeciwciała te są dość często oznaczane podczas diagnostyki schorzenia z którym zgłasza się pacjent.
Kto jest zagrożony chorobami autoimmunologicznymi?
Do rozwoju chorób autoimmunologicznych dochodzi znacznie częściej u kobiet – aż 75% dotkniętych omawianymi chorobami to kobiety. Prawdopodobnie jest to związane z faktem, że kobiety mają wyższe stężenia estrogenów od mężczyzn oraz niższe stężenia testosteronu niż wspomniani mężczyźni. W rozwoju chorób autoimmunologicznych bardzo istotna jest również komponenta genetyczna, którą to dostajemy od naszych rodziców. Oznacza to, że osoby, w rodzinach których zdarzały się choroby autoimmunologiczne, są znacznie bardziej zagrożone rozwinięciem się omawianych schorzeń. Badacze wskazują również, iż styl życia w krajach zindustrializowanych, takich jak Polska czy Niemcy, może się przyczyniać do rozwoju chorób z autoagresji. Tak zwana “zachodnia dieta”, bogata w nasycone tłuszcze i sól, wywiera głęboki i niekorzystny wpływ na układ odpornościowy. Nierzadko opisuje się również przypadki, w których do rozwinięcia się choroby autoimmunologicznej dochodziło po infekcji. Przyczyny tej sytuacji naukowcy upatrują w tak zwanej mimikrze molekularnej czyli sytuacji, w której drobnoustrój ma podobne antygeny do tych znajdujących się na prawidłowych tkankach człowieka.
Jakie są przykładowe choroby autoimmunologiczne?
Choroby autoimmunologiczne to bardzo duża grupa chorób, która może dotykać praktycznie każdego organu człowieka. Niektóre z nich, takie jak choroba Hashimoto czy choroba Addisona mają dość wysoką specyficzność organową. Choroba Hashimoto dotyka tarczycy, a choroba Addisona nadnerczy. Nie znaczy to jednak, że objawy dotyczą tylko tych organów. Niedoczynność tarczycy wywoływana przez chorobę Hashimoto powoduje cały szereg objawów – od przybierania na masie, przez nietolerancję zimna, aż po bezpłodność. Choroby takie jak reumatoidalne zapalenie stawów czy toczeń rumieniowaty układowy dotykają cały organizm oraz manifestują się na różne sposoby.
Czy jesteśmy bez szans w starciu z chorobami autoimmunologicznymi?
Diagnoza tocznia rumieniowatego układowego bądź reumatoidalnego zapalenia stawów jest bardzo przykra dla każdego, który taką diagnozę dostaje. Obrazy medialne bądź doświadczenia rodzinne sprawiają, że osoby dotknięte tymi schorzeniami odczuwają bardzo duży niepokój, smutek oraz niepewność co do przyszłości. Na szczęście zrozumienie chorób autoimmunologicznych oraz nowe leki sprawiają, że ich terapia jest coraz skuteczniejsza i mniej obciążająca dla chorego. Leczenie biologiczne, coraz bardziej dostępne w naszym kraju sprawia, iż nawet ciężko chorzy pacjenci wracają do normalnego, aktywnego życia. Wiele kobiet pomimo diagnoz rodzi dzieci, wychowuje je oraz doczekuje się wnuków. Bardzo ważnym jest jednak, aby w razie wystąpienia objawów zgłosić się do lekarza. Specjalista zajmujący się chorobami autoimmunologicznymi to reumatolog. Podjęcie leczenia, ponieważ szybkie wdrożenie odpowiedniej terapii znacząco podnosi komfort życia i poprawia rokowanie.