Nietrzymanie moczu – przyczyny, objawy, leczenie

Nietrzymanie moczu jest przykrą przypadłością, polegającą na mimowolnym wycieku moczu przez cewkę moczową. O samym nietrzymaniu moczu mówimy niezależnie od tego, czy objawia się ono wyciekami kilku kropel, czy też pełnym opróżnieniem pęcherza moczowego. Do tego schorzenia dochodzi zazwyczaj u kobiet w podeszłym wieku, niemniej jednak często pojawia się ono nawet u osób młodych, w tym nastolatek i nastolatków. Czasami występuje również nietrzymanie moczu w nocy.

Nietrzymanie moczu można podzielić na kilka grup i kategorii. Problem ten jest trudnym wyzwaniem dla medycyny i krępującym doświadczeniem dla pacjenta. Co ważne, nietrzymanie moczu z zasady, poza drobnymi wyjątkami, nie ma tendencji do samoistnego ustępowania. Oznacza to, że nieprawidłowość ta bez leczenia nie tylko się nie zmniejszy, ale prawdopodobnie będzie się pogarszała z czasem.

Nietrzymanie moczu – objawy

Objawy nietrzymania moczu są dość charakterystyczne, a podstawowym z nich jest wyciek moczu z cewki moczowej o różnym nasileniu. Przeważnie jest on na tyle niewielki, że pozostaje długo niezauważony. Sprawia to, że nierzadko pacjent zauważa pobrudzoną bieliznę dopiero po całym dniu. W zależności od charakteru nietrzymania moczu wyciek może być zarówno świadomy, jak i nieświadomy. W przypadku zaawansowanego nietrzymania moczu objawy manifestują się poprzez prawie stały wyciek moczu z cewki moczowej. Sytuacja taka sprzyja powstawaniu różnego rodzaju zakażeń w obrębie sromu u kobiet, prącia u mężczyzn, a także pachwin u obu płci.

Nie da się pominąć aspektu psychologicznego oraz społecznego tego stanu patologicznego. Pozostaje ono bowiem wstydliwą przypadłością, która sprawia, że osoby dotknięte tym schorzeniem nierzadko rezygnują z aktywności fizycznej, a nawet pracy lub kontaktów ze znajomymi. Choroba ta prowadzi do głębokiego pogorszenia jakości życia. Skuteczne leczenie nietrzymania moczu pozwala z kolei na uzyskanie znacznej poprawy.

Jak rozpoznać nietrzymanie moczu?

W zależności od objawów rozpoznaje się różne rodzaje nietrzymania moczu, które mają odmienne podłoże. Mogą być spowodowane m.in. osłabieniem mięśni dna miednicy czy nawet problemami natury neurologicznej. Zawsze zatem należy skonsultować się z lekarzem, który wie, jak rozpoznać tę nieprawidłowość.

Zanim zaczniesz leczenie nietrzymania moczu, konieczne jest przeprowadzenie dogłębnego badania oraz wykonanie pewnych kierunkowych badań w celu rozpoznania. Przed wizytą u urologa bądź ginekologa zalecamy prowadzenie dzienniczka, w którym odnotujesz częstość nietrzymania moczu oraz jego charakter i przebieg.

Co do zasady raczej nie diagnozuje się nietrzymania moczu w przypadku ostrych infekcji układu moczowego takich jak zapalenie pęcherza moczowego czy też niewyrównanych chorób ogólnoustrojowych. W takich sytuacjach patologia ta zazwyczaj ustępuje wraz z leczeniem choroby podstawowej.

Nietrzymanie moczu – przyczyny

W zależności od rodzaju nietrzymania moczu przyczyny są nieco inne. W przypadku wysiłkowego nietrzymania moczu podstawowym mechanizmem prowadzącym do nietrzymania moczu jest osłabienie mięśni dna miednicy i więzadeł odpowiedzialnych za podtrzymywanie struktur takich jak pęcherz moczowy czy cewka moczowa.

Powodem tego stanu rzeczy mogą być:

• przebyte ciąże,
• nadmierna masa ciała,
• choroby przebiegające z długim i męczącym kaszlem,
• przewlekła obturacyjna choroba płuc,
• palenie papierosów,
• ciężka praca fizyczna.

Zdarza się, że do wysiłkowego nietrzymania moczu dochodzi w wyniku urazów oraz zabiegów na miednicy mniejszej. W sytuacji nietrzymania moczu z parć naglących dominującą przyczyną pozostaje nadwrażliwość mięśnia wypieracza moczu. Sprawia to, że pojawiają się nagłe i niekontrolowanych wycieki moczu. Zjawisko to może wynikać między innymi z chorób o naturze neurologicznej.

Mieszane nietrzymanie moczu składa się zazwyczaj z nietrzymania moczu o charakterze wysiłkowym i nietrzymaniem moczu z parć naglących. Nieco inaczej rzecz ma się w przypadku nietrzymania moczu z przepełnienia. Do takiego nietrzymania moczu dochodzi w sytuacji, w której mocz zalega w pęcherzu moczowym z powodu przeszkody znajdującej się pod nim (np. przerośniętej prostaty). Nietrzymanie moczu może też mieć charakter neurogenny. Spowodowane jest ono wówczas uszkodzeniem nerwów odpowiadających za utrzymywanie moczu w pęcherzu.

Czynnikami, które zwiększają ryzyko wystąpienia nietrzymania moczu, są m.in.:

• nadmierna masa ciała,
• choroby tkanki łącznej,
• przewlekły kaszel,
• palenie papierosów,
• choroby układu sercowo-naczyniowego,
• zakażenia dolnych dróg moczowych,
• niewyrównana cukrzyca,
• nieleczone, przewlekłe oraz nieustępujące i częste zaparcia.

Jakie choroby powodują nietrzymanie moczu?

Nietrzymanie moczu ma często swoje źródła w chorobach ogólnoustrojowych, które powodują dysregulację wielu układów organizmu.

Główne rodzaje nietrzymania moczu

W urologii wyróżnia się 5 głównych rodzajów nietrzymania moczu. Niemniej jednak mogą one na siebie nachodzić oraz współwystępować. Oznacza to, że problem nietrzymania moczu jest złożony, a tym samym wymaga odpowiedniej diagnostyki.

Wysiłkowe nietrzymanie moczu

O wysiłkowym nietrzymaniu moczu mówimy najczęściej wtedy, gdy chory cierpi na osłabione mięśnie i więzadła dna miednicy, które nie zaciskają prawidłowo cewki moczowej. Cechą charakterystyczną dla tej przypadłości jest niekontrolowany wyciek moczu w sposób bezwolny i niemożliwy do zatrzymania, aczkolwiek jest ono do pewnego stopnia świadome. Do wypływu moczu dochodzi głównie w sytuacjach związanych z wysiłkiem fizycznym takim jak dźwiganie czy bieganie. Pacjenci opisują zazwyczaj kroplowy wyciek moczu bądź – w bardziej zaawansowanych przypadkach – opróżnienie całej zawartości pęcherza moczowego.

Czy można zapobiec lub całkowicie zlikwidować wysiłkowe nietrzymanie moczu? Ćwiczenia mięśni dna miednicy według literatury mogą znacznie załagodzić przebieg tego schorzenia. Powinny one zostać dobrane przez wykwalifikowanego lekarza, który pod kątem indywidualnym rozważy plan treningowy wraz z fizjoterapeutą.

Naglące nietrzymanie moczu

Znane jest również jako nietrzymanie moczu z parć naglących. Charakteryzuje się krótkim, bardzo silnym i niemożliwym do powstrzymania uczuciem parcia na pęcherz. Symptomy te przeważnie zwiastują mimowolny wyciek moczu.

Mieszane nietrzymanie moczu

W tym typie nietrzymania moczu dochodzi do związania cech obu powyższych typów zaburzeń wydalniczych pęcherza.

Nietrzymanie moczu z przepełnienia pęcherza moczowego

Jest ono spowodowane przeszkodą w odpływie moczu z pęcherza, który to jest wypełniony i nierzadko bardzo rozciągnięty, a mocz stale lub okresowo bezwiednie wycieka.

Neurogenne nietrzymanie moczu

Popuszczanie moczu może mieć również podłoże neurologiczne i wówczas pacjent skarży się na problemy z jego utrzymaniem lub też wydalaniem.

Inne rodzaje nietrzymania moczu

Wyciek niewielkich ilości moczu określany jest często przez pacjentów jako kropelkowe nietrzymanie moczu. Dotknięci tą przypadłością opisują zazwyczaj pojawienie się kilku lub kilkunastu kropel moczu w ciągu dnia na bieliźnie. Jak wygląda postępowanie przy kropelkowym nietrzymaniu moczu? Leczenie uzależnione jest od etiologii. Patologia ta może bowiem wynikać z wielu powodów, m.in. przez osłabione mięśnie dna miednicy czy zmian hormonalnych.

Nieco odrębną grupą jest nietrzymanie moczu po alkoholu oraz podczas aktu seksualnego. W przypadku nietrzymania moczu podczas stosunku konieczna jest współpraca zarówno specjalistów urologa jak i ginekologa.

Nietrzymanie moczu u mężczyzn

Choć nietrzymanie moczu częściej występuje u kobiet, to pojawia się także u mężczyzn. Jest to przypadłość bardzo wstydliwa dla panów i sprawia, że wielu z nich nie zgłasza swoich dolegliwości. Problem ten pojawia się u nich nierzadko już po 40 roku życia i narasta wraz z kolejnymi latami. U mężczyzn do zaburzeń wydalniczych najczęściej dochodzi w mechanizmie nietrzymania moczu z parć naglących, nieznacznie rzadziej za nietrzymaniem moczu stoi mechanizm wysiłkowego nietrzymania moczu.

Ponadto u pacjentów płci męskiej znacznie częściej niż u kobiet do nietrzymania moczu dochodzi poprzez pojawienie się przeszkody podpęcherzowej, która powoduje przelewanie się moczu przez przeszkodę. Faktem jest jednak, że u nich znacznie częściej zdiagnozuje się zastój moczu. Leczenie nietrzymania moczu u mężczyzn przebiega zatem przeważnie nieco inaczej niż w u kobiet.

Nietrzymanie moczu u kobiet

U kobiet nietrzymanie moczu rozpoznawane jest znacznie częściej niż u mężczyzn. Wynika to między innymi z faktu innej budowy anatomicznej i znacznie krótszej cewki moczowej. O ile u mężczyzny cewka moczowa ma długość od 16 do 20 cm, to u kobiety cewka moczowa ma zazwyczaj około 4 centymetrów. Brak prostaty u pacjentek sprawia także, że znacznie rzadziej dotyka je problem zastoju moczu.

Nietrzymanie moczu u kobiet rozwija się najczęściej na podłożu wysiłkowego nietrzymania moczu oraz nietrzymania moczu z parć naglących. Warto zaznaczyć, że niemały wpływ na rozwój nietrzymania moczu u kobiet mają przebyte ciąże oraz porody.

Nietrzymanie moczu u dzieci

Nietrzymanie moczu u dziecka to problem, z którym mierzy się wielu rodziców. Kontrola nad oddawaniem moczu u najmłodszych rozwija się ostatecznie pomiędzy 3. a 5. rokiem życia. Schorzenie to u dzieci można podzielić na dzienne, nocne i mieszane. Nietrzymanie moczu w dzień po tym okresie u dziecka wymaga głębokiej diagnostyki, w tym badań obrazowych.

Należy jednak na samym wstępie rozróżnić pierwotne nietrzymanie moczu nocne od wtórnego. W przypadku tego pierwszego u dziecka nigdy nie doszło przez 6 miesięcy do zachowania „suchych nocy”. Pierwotne nietrzymanie moczu leczone jest zazwyczaj poprzez zmiany w stylu życia oraz trening behawioralny. Wtórne moczenie nocne to takie moczenie, które występuje u dziecka po minimum sześciomiesięcznym okresie suchych nocy i wymaga ono szerokiej diagnostyki.

Nietrzymanie moczu – leczenie

Leczenie nietrzymania moczu to długotrwały proceder, który zaczyna się od uświadomienia i zrozumienia problemu. Proces ten należy rozpocząć od dokładnej diagnostyki oraz znalezienia przyczyny nietrzymania moczu. W ostatnich latach kładzie się także nacisk na wykonanie diagnostyki obrazowej, szczególnie w sytuacjach, w których dawno nie przeprowadzano USG jamy brzusznej. Terapia nietrzymania moczu uwarunkowana jest od tego, jaki charakter ma dany przypadek.

Jak leczyć nietrzymanie moczu? Jeżeli diagnozujemy wysiłkowe nietrzymanie moczu, leczenie opiera się na normalizacji masy ciała oraz wykonywaniu odpowiednich ćwiczeń obejmujących mięśnie dna miednicy. Pomocne może być zmniejszenie ilości przyjmowanych płynów oraz regularne oddawanie moczu. Wiele pacjentów i pacjentek korzysta z technik biofeedbacku, które pozwalają na znaczące zmniejszenie dolegliwości. Operacyjne leczenie wysiłkowego nietrzymania moczu bazuje zaś na zastosowaniu specjalnego rodzaju „slingi”, które pozwalają na uniesienie pęcherza moczowego.

W przypadku nietrzymania moczu z parć naglących stosuje się metody niefarmakologiczne. Pomocne może być zrezygnowanie z picia napojów zawierających kofeinę i substancji posiadających w swoim składzie inne substancje drażniące pęcherz moczowy.

Nietrzymanie moczu – leczenie farmakologiczne

Pamiętaj, że farmakologicznego leczenia nietrzymania moczu nie należy podejmować na własną rękę. Leki na nietrzymanie moczu są bowiem z zasady stosowane w sposób doustny, a tym samym wpływają na cały organizm. Ponadto w terapii ważne jest ustalenie mechanizmu, w jakim do niego dochodzi. Warto jednak wiedzieć, że niekiedy medykamenty mogą być koniecznością i wówczas bardzo często sięga się po lek na nietrzymanie moczu z oksybutyną. Jest to substancja, która ma za zadanie łagodzić objawy tego schorzenia poprzez rozluźnienie mięśni gładkich pęcherza.

Jakie leki na nietrzymanie moczu są jeszcze popularne? W leczeniu wysiłkowego nietrzymania moczu stosuje się trójpierścieniowe środki przeciwdepresyjne oraz estrogeny. Przemijające nietrzymanie moczu z parć naglących łagodzi się natomiast zazwyczaj za pomocą specyfików antymuskarynowych oraz beta-3 blokerów.

Nietrzymanie moczu – ćwiczenia

Osoby, które borykają się z problemem nietrzymania moczu, powinny regularnie wykonywać ćwiczenia mięśni Kegla. Jest to nieinwazyjna terapia nietrzymania moczu, która polega na świadomym i stopniowym napinaniu mięśni umiejscowionych w okolicy pochwy oraz odbytu. Taki trening pęcherza wzmacnia mięśnie dna miednicy i pozwala zminimalizować przykre dolegliwości. Wykonywać go można każdego dnia.

Nietrzymanie moczu – domowe sposoby

Jeżeli chodzi o domowe sposoby na nietrzymanie moczu, to warto zacząć od zmniejszenia ilości spożywanej kawy. Pobudza ona filtrację w nerkach, przez co zwiększa się ilość produkowanego moczu. Dobrym pomysłem jest rzucenie palenia, które zmniejszy nie tylko dolegliwości, ale gwałtownie również ryzyko zachorowania na raka pęcherza moczowego. Warto też wykonywać wspomniane ćwiczenia na nietrzymanie moczu, które mają na celu trening mięśni Kegla.

Nietrzymanie moczu – zabieg chirurgiczny

Jeżeli wszystkie powyższe opcje terapeutyczne zwiodą, to lekarz może stwierdzić, że konieczne jest leczenie operacyjne, czyli zabieg na nietrzymanie moczu. Jednym z nich jest kolposuspensja, która polega na uniesieniu i podparciu szyi pęcherza moczowego. Jest to procedura chirurgiczna, która pozwala na uzyskanie znacznej poprawy w zakresie objawów, które zwiastują nietrzymanie moczu.

Nietrzymanie moczu – jaki lekarz się tym zajmuje?

Diagnozę nietrzymania moczu stawia zazwyczaj lekarz rodzinny i najczęściej to on rozpoczyna leczenie. Niemniej jednak warto udać się z tym problemem do ginekologa oraz urologa. Ten ostatni zajmuje się terapią schorzeń układu moczowego nie tylko mężczyzn, ale i kobiet. Przed wizytą u lekarza specjalisty pamiętaj o przygotowaniu listy leków, jakie przyjmujesz na stałe, a także suplementów diety, które stosujesz.

W jaki sposób urolog leczy nietrzymanie moczu? Zabiegi, medykamenty i ćwiczenia to jedne z metod, które przeważnie proponuje pacjentom. Choć lekarz rodzinny również może pomóc w hospitalizacji, to istnieje możliwość, że nie posiada takich samych kompetencji, jak osoba ze specjalizacją. Urolog bowiem nie tylko przeprowadza badanie nietrzymania moczu i rozpoznanie, ale często ma też szeroki zakres wiedzy, który umożliwia prawidłowe i sprawne leczenie.

Profilaktyka nietrzymania moczu – zadbaj o siebie zawczasu! 

Profilaktyka nietrzymania moczu – czyli co warto wiedzieć. Podstawową metodą zapobiegania tego schorzenia jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała. Rezygnacja z palenia oraz ograniczenie ilości spożywanego alkoholu okazują się również bardzo pomocne.

Źródła:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4361165/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK563172/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9563654/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8299659/

FAQ:

1. Jak poznać nietrzymanie moczu?

Nietrzymanie moczu objawia się często pod postacią mokrej lub ubrudzonej moczem bielizny.

2. W jakim wieku może występować nietrzymanie moczu?

Schorzenie to może wystąpić niezależnie od wieku. Niemniej jednak zazwyczaj pojawia się po 40. roku życia i nasila się po menopauzie u kobiet. Co ważne, kropelkowe nietrzymanie moczu u mężczyzn nierzadko pojawia się już po ukończeniu 40 roku życia.

3. Co na nietrzymanie moczu bez recepty?

Nie zalecamy obecnie stosowania suplementów diety na nietrzymanie moczu. Leki powinny zostać dobrane przez doświadczonego specjalistę, który nie tylko przepisze medykamenty, ale i dobierze inne metody leczenia indywidualnie do pacjenta.

4. Czy otyłość ma wpływ na nietrzymanie moczu?

Tak. Otyłość może nasilać problem nietrzymania moczu, a nawet być jego główną przyczyną. Wynika to między innymi z faktu podniesionego ciśnienia wewnątrzbrzusznego. Na szczęście już niewielka redukcja masy ciała (nawet 5%) pozwala na znaczącą poprawę w kwestii nietrzymania moczu.

5. Co to jest taśma TOT?

Taśma TOT to rodzaj specjalnej taśmy, która wprowadzana jest przez pachwiny i powoduje uniesienie cewki moczowej. Jest to metoda, która wykorzystywana jest u pacjentów z wysiłkowym nietrzymaniem moczu i wyróżnia się ona dużą skutecznością.

6. Co na nietrzymanie moczu u starszej osoby?

Jaki lek na nietrzymanie moczu sprawdzi się dobrze u osoby starszej? Wpierw konieczna jest odpowiednia diagnostyka oraz przejrzenie listy przyjmowanych przez nią środków. Niestety, niektóre leki stosowane w leczeniu przewlekłych chorób mogą powodować nietrzymanie moczu. Jednakże we współpracy z lekarzem często udaje się je zamienić na inne.

7. Czego nie jeść przy nietrzymaniu moczu?

Istnieją badania, które wskazują, że zastosowanie diety niskotłuszczowej może wspierać terapię nietrzymania moczu. Istnieją także przesłanki, by twierdzić, że ograniczenie spożycia kofeiny pozwala na zmniejszenie objawów nietrzymania moczu. Leczenie domowe za pomocą diety oraz zmiany trybu życia może być pomocne w trakcie hospitalizacji.

8. Czy żurawina pomaga na nietrzymanie moczu?

Pewne przesłanki twierdzą, że spożycie suszonej żurawiny może być pomocne w nietrzymaniu moczu. Niemniej jednak dotychczasowe badania były prowadzone na stosunkowo małych grupach badawczych.

9. Jakich ćwiczeń unikać przy nietrzymaniu moczu?

W przypadku nietrzymania moczu należy unikać wykonywania pełnych przysiadów oraz ćwiczeń mocno angażujących tłocznię brzucha.